Politik

រដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិលត្រូវបន្ថយគន្លាតនិងសហការគ្នាដើម្បីជាតិនិងពលរដ្ឋ

politik Oct 12, 2024

រូបភាពដោយ៖ រដ្ឋាបាលខេត្តបាត់ដំបង (តំណរភ្ជាប់) ក្នុងគ្រួសារណាក៏ដោយ សមាជិកគ្រប់រូបត្រូវចូលរួមបំពេញចន្លោះឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក នៅពេលដែលសមាជិកណាមួយមានកង្វះខាត ឬត្រូវការការគាំទ្រ ទោះរស់នៅក្រោមដំបូលតែមួយ ឬរស់នៅឆ្ងាយពីគ្នាដោយមូលហេតុផ្សេងៗក៏ដោយ។ យ៉ាងណាមិញ ពេលខ្លះ សមាជិកគ្រួសារក៏ពើបប្រទះនឹងជម្លោះតូចធំនានាដោយចៀសមិនផុត ដូច«ចានក្នុងរាវ លែងអីរណ្ដំ»។ ប៉ុន្តែ បើសមាជិកគ្រួសារទាំងអស់សុទ្ធមានចេតនាល្អនិងឆន្ទៈ ក្នុងការជួយជ្រោមជ្រែងគ្រួសារ ហេតុអ្វីពួកគេពេលខ្លះឈ្លោះរកចំណុចរួមមិនបាន? ករណីដូចគ្នា គេអាចប្រដូចបាននឹងទំនាក់ទំនងរវាងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងបណ្ដាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលនានានៅកម្ពុជា ដែលហាក់នៅមានគន្លាតនៃការជឿទុកចិត្តគ្នា។ ពួកគេត្រូវប្រឹងដោះស្រាយភាពមិនចុះសម្រុង ហើយបង្កើនកិច្ចសហការដើម្បីជាប្រយោជន៍ជាតិនិងពលរដ្ឋ។ ស្ថាប័នអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលលេចមុខដំបូងនៅដើមទសវត្សរ៍៩០ អំឡុងវត្តមាននៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពក្រុងប៉ារីស និងការផ្ដើមធ្វើប្រជាធិបតេយ្យភាវូបនីយកម្មនៅកម្ពុជា។ ស្ថាប័នទាំងនោះ មួយចំនួនបម្រើការ លើបេសកកម្មលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស តាមដានការបោះឆ្នោត និងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដ៏ក្មេងខ្ចីរបស់ប្រទេស។ អស់ពេលជាងសាមសិបឆ្នាំមកនេះ កម្ពុជាបានស្គាល់ស្ថិរភាព សន្ដិភាពពេញលេញ និងវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលស្ដែងឡើងតាមរយៈ វត្តមាននៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទូទាំងប្រទេស មានស្ពានថ្នល់ អគារខ្ពស់ៗ។ បើយោងតាមធនាគារពិភពលោក(World Bank) ចំណូលប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជាម្នាក់ៗ បានកើនឡើងពី ២៤៧.៣ដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ដល់១៧៥៩.៦ដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ២០២២ ហើយសូចនាករនេះត្រូវក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុរំពឹងថានឹងកើនផុតបន្ទាត់២ពាន់ដុល្លារអាមេរិកត្រឹមដំណាច់ឆ្នាំ២០២៤នេះ។ វឌ្ឍនភាពទាំងនេះ មានចំណែកចូលរួមពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន ដែលបានដើរតួនាទីកសាង និងអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជា ក្រោមការអនុវត្តសកម្មភាពដែលធ្វើឡើងដើម្បី ការបង្កើនចំណេះដឹង ការអប់រំ សេដ្ឋកិច្ច និងកសិកម្មជាដើម។ល។ ដូចគ្នានឹងបណ្ដាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍផ្សេងទៀតដែរ វិសាលភាពនៃសកម្មភាពរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអន្តរជាតិនិងក្នុងស្រុក គឺទូលំទូលាយណាស់ ហើយលាតសន្ធឹងស្ទើរតែគ្រប់វិស័យនៃការអភិវឌ្ឍសង្គម លើវិស័យបរិស្ថាន ការអប់រំស៊ីវិល សាសនា សិទ្ធិមនុស្ស ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ និងបេសកកម្មផ្សេងៗទៀត។ បច្ចុប្បន្នសមាគមនិងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមានជាង៦ពាន់ ស្ថាប័ន ដែលកំពុងដំណើរការនិងចុះបញ្ជីក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃ នេះបើតាមការផ្សាយរបស់កាសែតខ្មែរថែមស៍។ យើងគួរតោងយល់ថា រដ្ឋតែឯងមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាជាតិនិងសង្គមតែឯកឯងបានទេ ហើយចាំបាច់ត្រូវការការចូលរួមប្រកបដោយអត្ថន័យពីតួអង្គសង្គមផ្សេងទៀត រួមមានវិស័យឯកជន អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងពលរដ្ឋជាម្ចាស់ស្រុក។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលនានាមានតួនាទីស្វះស្វែងរកការបំពេញចន្លោះឆកល្វែងក្នុងគោលនយោបាយសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ទាំងអង្គភាពរដ្ឋបាលថ្នាក់ជាតិនិងថ្នាក់ក្រោមជាតិ។ ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង យើងឃើញមានភាពសហការគ្នាជាដៃគូយ៉ាងស្អិតល្មួតរវាងរដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិល លើវិស័យអប់រំ កសិកម្ម សេដ្ឋកិច្ច ជាដើម។ នៅពេលមានកិច្ចសហការស្រាក់ដៃក្រោមចក្ខុវិស័យរួមរវាងរដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិល យើងឃើញមានផ្លែផ្កានិងបម្រែបម្រួលជាវិជ្ជមានលើវិស័យគោលដៅរបស់ប្រទេសជាតិទាំងមូល។ គួរឱ្យសោកស្ដាយ នៅលើវិស័យមួយចំនួនទៀត ដូចយ៉ាង ក្នុងការលើកកម្ពស់សិទ្ធិនយោបាយនិងពលរដ្ឋ រដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិល ហាក់នៅមានភាពខុសគ្នាខាងទស្សនៈ សកម្មភាព និងចេតនា ដែលពេលខ្លះឈានដល់ការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមក។ កន្លងមករដ្ឋធ្លាប់ចោទប្រកាន់អង្គការសមាគមខ្លះថានាំផលអវិជ្ជមានដល់សង្គម ឬមានចេតនាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលថែមទៀតផង។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលរងការចោទប្រកាន់ថា«ប្រឆាំង»រដ្ឋាភិបាល រដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិលដែលបម្រើការលើវិស័យសិទ្ធិមនុស្សនិងវិស័យបរិស្ថាន ហាក់ធ្វើការមិនស៊ីសង្វាក់គ្នា ដែលស្ដែងឡើងតាមរយៈ ការរាំងស្ទះអំឡុងពេលបំពេញការងារមួយចំនួនរបស់អង្គការសមាគមទាំងនេះ។ អង្គការសមាគមខ្លះក្នុងវិស័យទាំងពីរនេះ ឃ្លាំមើល រាយការណ៍ និងតស៊ូមតិ ដើម្បីទាមទារឱ្យមានការកែលម្អក្នុងវិស័យទាំងនេះ តាមតែជំនាញនិងអ្វីដែលពួកគេបានឃើញ។ ការណ៍នេះបាននាំឱ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយចៀសមិនផុតជាមួយស្ថាប័នរដ្ឋដែលយល់ឃើញផ្សេង។ កន្លងមក មានករណីចោទប្រកាន់លើសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនិងបរិស្ថានមួយចំនួន ថាពួកគេរាយការណ៍ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ឬបំផ្លើសអំពីតថភាពជាក់ស្ដែងរបស់សង្គម ដែលប្រធានរឿងមួយចំនួនជាបញ្ហាក្ដៅ និងរសើប រហូតមន្ត្រីរដ្ឋជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់ខ្លះយល់ថាបានប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសនិងមុខមាត់របស់ខ្លួន។ ដោយយល់ថាអង្គការសមាគមទាំងនោះមានចេតនា«ប្រឆាំង»និងបំផ្លើសការពិត រដ្ឋមិនសូវគោរពឱ្យតម្លៃមតិចូលរួមប្រកបដោយស្វ័យភាពរបស់ពួកគេនោះទេ ហើយថែមទាំងចាត់ទុកថាពួកគេធ្វើសកម្មភាពនានាដើម្បីបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរខាងផ្នែកនយោបាយទៀតផង។ យើងអាចប្រដូចការយល់ឃើញនេះទៅនឹងជនដែលមានសុខភាពមិនល្អ ហើយមិនហ៊ានប្រាប់គ្រូពេទ្យពីអាការរោគរបស់ខ្លួនទៅវិញ។ ការចោទប្រកាន់ខាងលើ បណ្ដាលឱ្យមានការបាត់បង់នូវធាតុផ្សំដ៏វិសេស ពោលគឺការចូលរួមរបស់យុវជនដែលសកម្មជាមួយអង្គការទាំងនោះ ដែលយុវជនទាំងឡាយនោះស្ថិតក្នុងចំណោមកម្លាំងដ៏សកម្មរបស់ប្រទេស។ ការចោទប្រកាន់ទាំងផ្នែកពាក្យសម្ដីនិងផ្លូវច្បាប់ថា មួយចំនួននៃយុវជនទាំងនោះបំពុលសង្គម និងមានចេតនាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ដោយផ្ទាល់ឬដោយប្រយោល បានគំរាមកំហែងរារាំងយុវជនជំនាន់ក្រោយៗផ្សេងទៀតដែលមានក្ដីស្រមៃ និងមហិច្ឆតាចង់ប្រឡូកតស៊ូមតិលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនិងបរិស្ថាន។ ក្រោមគំនាបសង្គម ពួកគេប្រែជាបាក់ស្បាត មិនហ៊ាននិយាយស្តី ក្នុងការតស៊ូមតិ ក្រែងរអាពីសកម្មភាពជាប្រយោជន៍ដល់សង្គម។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យមានការបាត់បង់នូវការចូលរួមដ៏សំខាន់ពីសំណាក់ធនធានមនុស្សជំនាន់ក្រោយជាច្រើន ដែល មានសមត្ថភាព ពោរពេញដោយគំនិត ឧត្ដមគតិ ចក្ខុវិស័យវែងឆ្ងាយ។ ដូច្នេះស្ថាប័នរដ្ឋគួរលើកកម្ពស់ការចូលរួម និងបើកចំហរស្វាគមន៍រាល់សកម្មភាពរបស់អង្គការ ឬសមាគមដែលធ្វើការងារសង្គមពិតប្រាកដ ត្រឹមត្រូវ ជាក់ស្តែង និងប្រសិនបើអង្គការទាំងនោះមិនបានធ្វើខុសទៅនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស។ ការចូលរួមរបស់ ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅក៏ដូចជា យុវជនដែលជាកម្លាំងសកម្មមិនអាចខ្វះបាន។ រដ្ឋមានករណីកិច្ចបង្កបរិយាកាសឱ្យពលរដ្ឋនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានចូលរួមបំពេញតួនាទី ក្នុងស្មារតីរួបរួម មិនកិបកេង មិនកៀបសង្កត់គ្នា ទោះក្នុងរូបភាពណាក៏ដោយ មិនថាការចាប់ដាក់ទោសផ្សេងៗ ព្រោះការប្រព្រឹត្តបែបនោះនឹងបន្ទុចបង្អាក់សកម្មភាពចូលរួម ប្រកបដោយស្មារតីស្នេហាជាតិពិតប្រកដរបស់ពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេស។ សម្ពាធលើប្រភពធនធាននៃអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលប្រតិបត្តិអាស្រ័យនឹងជំនួយ កង្វះការគាំទ្រពេញលេញពីភាគីម្ចាស់ជំនួយទាំងក្នុងនិងពីក្រៅប្រទេស អាចនាំឱ្យអង្គការ ឬសមាគមមួយចំនួនប្រឈមមុខនឹងការខ្សោះធនធាន និងឈានទៅដល់ការបិទទ្វារ មិនអាចបន្តនូវសកម្មភាពប្រតិបត្តិការបាន។ សេណារីយោនោះនឹងបង្កនូវចន្លោះប្រហោងសម្រាប់រដ្ឋនិងប្រជាជន ព្រោះអវត្តមានដៃគូជួយសហការសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ ខ្សឹបប្រាប់នូវចំណុចខ្វះខាតដែលយើងទាំងអស់គ្នាមាន។ ការចោទប្រកាន់ដែលថា អង្គការសមាគមនេះ ឬអង្គការសមាគមនោះ ធ្វើការដើម្បីតែបម្រើផលប្រយោជន៍ដល់ ក្រុមម្ចាស់ជំនួយបរទេសនោះ អាចនាំឱ្យមានការខកខាន និងមិនគាំទ្រឱ្យទទួលបានការគាំទ្រទាំងនោះតទៅទៀតដើម្បីបន្តប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន ហើយពេលខ្លះអង្គការសមាគមទាំងនោះស្ទាក់ស្ទើរមិនហ៊ានទទួលជំនួយលើប្រធានរឿងណាដែលរដ្ឋយល់ថារសើបនិងចម្រូងចម្រាស់។ ភាពមិនស៊ីចង្វាក់គ្នានេះ អាចបណ្ដាលឱ្យមានដំណើររអាក់រអួលក្នុងលំហូរជំនួយនិងហិរញ្ញប្បទាន ដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់បេសកកម្មការងារនៃអង្គការសមាគមមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលនានា ដែលជះបច្ច័យអវិជ្ជមានដល់ការចូលរួមរបស់ពួកគេក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេស និងផ្ដល់ធាតុចូលដល់ភាគីរដ្ឋាភិបាល។ ពេលខ្លះ ភាពស្រពេចស្រពិលមិនដាច់ស្រេចដោយហេតុថាទាំងសងខាង មានការគុំកួន ចង់ចាញ់ចង់ឈ្នះ រវាងគ្នាបែបនេះ មិនព្រមបើកចិត្តពិភាក្សាគ្នាអំពីមូលហេតុណាមួយច្បាស់លាស់ វានឹងបណ្តាលឱ្យមានការលាបពណ៌គ្នាមើលមុខគ្នាមិនត្រង់មិនចេះចប់មិនចេះហើយ។ ភាពប្រឈមបែបនេះក៏អាចនឹងធ្វើឱ្យម្ចាស់ជំនួយមានការរារែកក្នុងចាក់បញ្ចូលប្រភពធនធានដល់បេសកកម្មដ៏សំខាន់របស់សង្គមស៊ីវិលផងដែរ។ ហេតុនេះ ស្ថាប័នរដ្ឋនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលត្រូវបង្កើនការបើកចំហ តម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ គ្រឹះស្ថាននិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលនានាត្រូវបើកចំហទិន្នន័យ និងបង្ហាញនូវព័ត៌មានពិត នៃសកម្មភាពទាំងអស់ ពោរពេញដោយភាពប្រាកដប្រជានិងគុណភាព។ ធ្វើដូច្នេះនឹង ជួយបញ្ចៀសភាពភាន់ច្រឡំនិងការសង្ស័យគ្នាទៅវិញទៅមក នៅពេលដែលទទួលបានការគាំទ្រ ទាំងធនធានហិរញ្ញវត្ថុ និងធនធានផ្សេងៗទៀត ពីក្រៅប្រទេស។ ដោយឡែក ភាគីរដ្ឋត្រូវសម្លឹងប្រកបដោយភាពត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌ លើការអនុវត្តពិតប្រាកដនៃការងារដ៏មានសារៈសំខាន់នៃអង្គការនិងតួអង្គសង្គមស៊ីវិលនានា។ រដ្ឋក៏អាចចូលរួមលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់អង្គការនិងតួអង្គទាំងនោះតាមរយៈការលៃទុកប្រភពធនធានរបស់ជាតិ ឧបត្ថម្ភការងាររបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីបង្កើនភាពជាដៃគូ និងរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម ដើម្បីប្រយោជន៍រួមក្នុងស្មារតីអភិបាលកិច្ចប្រកបដោយបរិយាប័ន្ន។ ប្រទេសកម្ពុជាយើងទើបរួចចេញពីយុគសម័យជាច្រើនឆ្នាំសង្គ្រាមនៃការឈ្លោះប្រកែកបង្ហូរឈាមសាសន៍ឯង។ យើងកំពុងតែដើរឈានទៅរកឋានៈជាប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន នៅលើផ្លូវនៃសន្តិភាពពេញលេញ។ ដំណើរនេះទាមទារឱ្យមានកិច្ចសហការ និងការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីទាំងអស់។ មិនថាជាម្ចាស់ជំនួយក្នុងឬក្រៅប្រទេស មិនថាស្ថាប័នរដ្ឋ មិនថាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ទាំងអស់គ្នាសុទ្ធសឹងជាសរសៃឈាមជាច្រើនដែលដើរតួនាទីសំខាន់ដូចគ្នាៗ ក្នុងការបំពេញនូវសព៌ាង្គកាយរបស់ប្រទេសយើង។ យើងត្រូវបើកចំហរការចូលរួមជួយអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសយើងទាំងអស់គ្នា។ ជារួម គឺដើម្បីគោលបំណងនៃការធ្វើការងារទាំងនោះជួយឱ្យមានការរីកចម្រើន និងលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍកម្ពុជាជារបស់យើងទាំងអស់គ្នា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការរួមដៃគ្នាស្អិតល្មួតនៃភាគីទាំងសងខាង គឺជារូបភាពដ៏ស្រស់បំព្រងមួយជួយចម្លងយឹតយោងយុវជនបន្តវេនជំនាន់ក្រោយៗឱ្យមានការលូតលាស់ប្រកបដោយភាពចម្រុះមតិនិងសកម្មភាព។ ពួកគេក៏អាចជួយជ្រោមជ្រែងប្រែក្លាយកម្ពុជាទៅជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចកម្រិតខ្ពស់ និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនាពេលអនាគត៕

កម្ពុជាដល់ពេលបញ្ឈប់ការផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងស្រវឹងនៅទីសាធារណៈ

politik Oct 12, 2024

ផ្ទាំងប៉ាណូផ្សាយពាណិជ្ជកម្មគ្រឿងស្រវឹងនៅរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA ខេមរភាសា) តំណរភ្ជាប់ ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កំពុងពេញនិយមខ្លាំងចំពោះយុវជនខ្មែរ និងបានក្លាយទៅជាទម្លាប់អវិជ្ជមានមួយដែលកំពុងចាក់ស្រេះពាសពេញសង្គមកម្ពុជា។ ផលិតផលស្រាបៀគ្រប់ម៉ាក គ្រប់ប្រភេទត្រូវបានពលរដ្ឋខ្មែរនិយមទទួលទានស្ទើគ្រប់កម្មវិធី និងគ្រប់ពេលវេលាមិនថា កម្មវិធីជប់លៀង ពិធីមង្គលការ ពិធីបុណ្យសព និងរាប់បញ្ចូលទាំងកម្មវិធីជួបជុំគ្នាជាលក្ខណៈធម្មតា ក៏គេសង្កេតឃើញលេចនូវវត្តមានគ្រឿងស្រវឹងទាំងអស់នោះដែរ។ ឥរិយាបថនេះ គឺផ្ទុយស្រឡះពីឥរិយាបថរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋកាលជំនាន់មុន ដោយប្រជាជនភាគច្រើនទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងតែក្នុងឱកាសពិសេសៗដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី ពិធីជប់លៀង។ល។ ការពិសារគ្រឿងស្រវឹងរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា បានក្លាយទៅជារឿងធម្មតា និងសាមញ្ញ។ សាមញ្ញដោយហេតុថា យុវជនខ្មែរមិនថា ប្រុស ឬស្រី អត្រានៃអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងមានភាពត្រដំត្រសងគ្នា។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក(World Health Organization) និងអង្គការមូលនិធិអាស៊ី (Asia Foundation )បានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ពលរដ្ឋខ្មែរជាបុរសសេពគ្រឿងស្រវឹងជាមធ្យមប្រមាណ៩.៧លីត្រក្នុងមួយឆ្នាំ ខណៈស្ត្រីវិញសេពគ្រឿងស្រវឹងគិតជាមធ្យមប្រមាណ៣.២១លីត្រក្នុងមួយឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែតួលេខនេះបានកើនឡើងជាលំដាប់។ ជាក់ស្តែងក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ពលរដ្ឋម្នាក់សេពគ្រឿងស្រវឹងជាង៣៧លីត្រ និងអាចកើនដល់ជាង៤៤លីត្រក្នុងឆ្នាំ២០២៧។ ដោយឡែក របាយការណ៍របស់ Wisevoter វិញបានចាត់ថ្នាក់កម្ពុជាឱ្យជាប់លេខ៣ក្នុងតំបន់អាស៊ានដែលមានប្រជាជនផឹកស្រាច្រើនជាងគេ និងលេខរៀងទី៣៦នៅលើពិភពលោក។ កំណើននៃអ្នកសេពគ្រឿងស្រវឹងនៅកម្ពុជា មួយផ្នែកធំដោយសារតែភាពរីកចម្រើនហួសកម្រិតនៃទីផ្សារឧស្សាហកម្មស្រាបៀរ ការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មតាមដងផ្លូវសាធារណៈទាំងទីប្រជុំជន និងទីជនបទ ការផ្សព្វផ្សាយគ្រប់កម្មវិធីលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ ការដាក់រង្វាន់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដើម្បីទាក់ទាញចិត្តអ្នកផឹកជាដើម។ ក្នុងសង្គមកម្ពុជា ការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀរ បានធ្វើឡើងយ៉ាងទូលំទូលាយ និងជាលក្ខណៈបើកចំហរ។ នៅគ្រប់ទីតាំងសំខាន់ៗមិនថា តាមហាងធំៗ ស្ពាន សួនច្បារសាធារណៈ តាមមាត់ទន្លេ តាមដងវិថីធំៗទាំងនៅក្នុងក្រុង និងតាមខេត្ត ការផ្សព្វផ្សាយផ្ទាំងប៉ាន់ណូសា្របៀរហាក់មានសភាពគគ្រឹកគគ្រេង ដែលកំពុងសំញែងថា ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាអធិរាជស្រាបៀរ។ មិនត្រឹមតែការផ្សព្វផ្សាយតាមស្លាកប៉ាន់ណូប៉ុណ្ណោះទេ ការលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋឱ្យពិសារគ្រឿងស្រវឹងតាមរយៈការបង្កើតកម្មវិធីកម្សាន្តនានាដូចជា ការប្រគុំតន្ត្រីកម្សាន្ត ការផលិតរសជាតិថ្មី និងលក់ក្នុងកម្មវិធីប្រមូសិន ក៏ជាផ្នែកមួយដែលធ្វើពលរដ្ឋផ្តើមមានចំណង់ពិសារគ្រឿងស្រវឹង។ ការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មគ្រឿងស្រវឹងមួយចំនួនតែងភ្ជាប់ជាមួយនឹងសារដែលជំរុញឱ្យចង់ពិសារ។ សារខ្លះ មានសរសើរពីគុណសម្បត្តិរបស់ស្រា ឬស្រាបៀរ ថាមានរសជាតិឆ្ងាញ់ គេងលក់ស្រួល និងមានសារខ្លះថាជាមោទនភាពជាតិក៏មាន។ អ្វីដែលជាកត់សម្គាល់បន្ថែមទៀត ក្រុមហ៊ុនផលិតស្រាបៀរព្យាយាមផ្សព្វផ្សាយផលិតផលរបស់ខ្លួនស្ទើគ្រប់កម្មវិធីធំៗដូចជាលើកស្ទួយវិស័យគុនខ្មែរ វិស័យសិល្បៈ និងវិស័យជាច្រើនផ្សេងទៀតតាមរយៈការឧបត្ថម្ភជាទឹកប្រាក់ ឬជាដៃគូសហការ។ ការផ្សព្វផ្សាយតាមទីសាធារណៈ គឺជារឿងមួយ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនស្រាបៀរទាំងនោះបន្ថែមយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួនក្រោមយន្តការបញ្ចៀបការផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀរតាមរយៈការទាញយកតារាចម្រៀងល្បីៗក្នុងប្រទេសឱ្យមកជួយផ្សព្វផ្សាយទៅកាន់មហាជនថែមទៀត។ ទាំងនេះហើយជាគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គមជាតិ និងជាហានិភ័យសម្រាប់ធនធានមនុស្សកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលវែងដែលគ្រប់គ្នាពុំសូវចាប់អារម្មណ៍ ឬខ្វល់ខ្វាយ។ នៅពីក្រោយការផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយដោយគ្មានច្បាប់ទម្លាប់ និងរង្វាន់ដ៏គគ្រឹកគក្រេងទាំងនេះ វិបត្តិជាច្រើនបានកើតឡើងចំពោះសង្គមជាតិដោយរាប់តាំងពី បញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល បញ្ហាសុខមាលភាពសាធារណៈ និងបញ្ហាសន្តិសុខ។ល។ ជាការពិត កម្ពុជាសព្វថ្ងៃស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ដែលត្រូវការធនធានមនុស្សមានគុណភាព និងសកម្ម។ តែជាក់ស្តែង ធនធានមនុស្សមួយផ្នែកធំរបស់កម្ពុជា ត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារគ្រឿងស្រវឹង។ ក្នុងន័យនេះ យុវជនពេញកម្លាំងរបស់កម្ពុជាបានបាត់បង់អាយុជីវិតជារៀងរាល់ថ្ងៃដោយសារគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ដែលបង្កពីឥទ្ធិពលនៃគ្រឿងស្រវឹង។ នៅឆ្នាំ២០២៣ ហេតុការណ៍គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បានកើតឡើងជាង៣ពាន់ករណី កើនឡើង១១% បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២ និងខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចជាតិជាង៤០០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំ។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានដឹកជញ្ចូនផ្លូវគោកនៃក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ចូន។ តាមរបាយការណ៍ដដែល ក្នុងមួយថ្ងៃកម្ពុជាបាត់បង់កម្លាំងធនធានមនុស្សយ៉ាងតិចណាស់៥នាក់ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ នេះមិនទាន់រាប់បញ្ចូនការចំណាយថវិកាព្យាបាលរបួសស្នាម និងមើលថែទាំជម្ងឺដែលបង្កឡើងដោយការពិសារគ្រឿងស្រវឹងផងទេ។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ រដ្ឋអាចទាញចំណូលពន្ធពីឧស្សហកម្មស្រាបៀរបានចន្លោះពី៣០-៤០លានដុល្លារអាមេរិក ខណៈការផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គមវិញ បណ្តាស្ថានីយទូរទស្សន៍ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានាទាញចំណូលពីក្រុមហ៊ុនស្រាបៀរប្រមាណ៥០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការមូលនិធិអាស៊ី។ ដោយឡែកបើផ្អែកតាមទិន្នន័យរបស់ក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវទីផ្សារបានរកឃើញថា ទីផ្សារស្រាបៀរក្នុងប្រទេសកម្ពុជាអាចរកចំណូលបានជាង១៣៦០លានដុល្លារអាមេរិក។ ទោះបីរដ្ឋទទួលបានចំណូលពន្ធច្រើនសន្ធឹកពីឧស្សាហកម្មស្រាបៀរ ប៉ុន្តែបើធៀបនឹងគ្រោះថ្នាក់សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋវិញ គឺមានភាពខុសគ្នាច្រើនណាស់។ នៅតាមប្រទេសជឿនលឿន ពិសេសប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី រដ្ឋាភិបាលប្រទេសនេះបានលើកទឹកចិត្តឱ្យពលរដ្ឋខ្លួនពិសារទឹកដោះគោស្រស់ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ការធ្វើដូច្នេះ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីយល់ថា ពលរដ្ឋខ្លួនមានកាយសម្បទាមិនរឹងមាំ និងថា ការបរិភោគទឹកដោះគោជួយដល់សុខភាព បញ្ញាស្មារតី រួមនឹងលើកកម្ពស់ការចិញ្ចឹមគោយកទឹកដោះរបស់ពលរដ្ឋក្នុងមូលដ្ឋាននៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីផង។ ចំណែកក្នុងបរិបទកម្ពុជាវិញ ពលរដ្ឋកម្ពុជាកង្វះការយល់ដឹងលើផ្នែកសុខភាព។ បញ្ហាសុខមាលភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវបានអង្គការសុខភាពពិភពលោករាយការណ៍ថា កុមារអាយុចន្លោះពី១៣ ដល់១៥ ឆ្នាំ ប្រហែល៥២% ផ្តើមបន្សំខ្លួននឹងការពិសារគ្រឿងស្រវឹង។ ឥរិយាបថនៃការសេពគ្រឿងស្រវឹងរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរពុំសូវគិតដល់បញ្ហាសុខភាពប៉ុន្មានឡើយ ដោយពួកគេទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងលើសពីអ្វីដែលជាការសប្បាយ។ កាលពីដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រសួងសុខាភិបាលខ្មែរចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានពីផលប៉ះពាល់ដល់សុខភាពពីការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹង។ ជម្ងឺជាច្រើនដែលបង្កឡើងពីគ្រឿងស្រវឹងមានដូចជា៖ ជម្ងឺក្រិនថ្លើម ជម្ងឺមហារីក ប្រព័ន្ធស៊ាំចុះខ្សោយ ជម្ងឺបេះដូង អសមត្ថភាពផ្លូវភេទ ជម្ងឺខ្សោយសាច់ដុំ។ល។ លើសពីនេះទៅទៀត ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងលើសកម្រិត អាចបណ្តាលឱ្យយុវវ័យឈានទៅរកការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន និងថ្នាំជក់។ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ អ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពសាធារណៈរកឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរមានអត្រាអ្នកស្លាប់ដោយសារជម្ងឺមហារីកខ្ពស់ជាងប្រទេសនានាក្នុងតំបន់អាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។ ទោះបីគេពុំទាន់ដឹងច្បាស់ថា តើពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងមួយឆ្នាំត្រូវចំណាយថវិកាប៉ុន្មានដើម្បីព្យបាលជម្ងឺដែលបណ្តាលមកពីទទួលស្រា ក៏គេសង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរមួយភាគធំកំពុងមានជម្ងឺជាប់កាយដែលបន្សល់ទុកពីការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង និងកំពុងសម្រាកព្យាបាលនៅតាមមន្ទីរពេទ្យនានាទូទាំងប្រទេស។ ដោយការអូសទាញពីការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មគ្រឿងស្រវឹង ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាជីវភាពក្នុងគ្រួសារ បូករួមនឹងជម្ងឺជាប់កាយ ខណៈគ្រួសារខ្លះត្រូវបាត់បង់សមាជិកគ្រួសារថែមទៀតផង។ លើសពីនេះទៅទៀត ការទទួលស្រាឬស្រាបៀរ អាចបណ្តាលយុវជនឈានទៅរកការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន និងបង្កជាអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ បង្កភាពរឹកវរចំពោះសង្គមជាតិតាមរយៈការកើនឡើងនៃអំពើចោរកម្ម លួចឆក់ប្លន់ ការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ជម្លោះបុគ្គល។ ករណីហិង្សានេះត្រូវបានគេមើលឃើញថា តែងកើតមានជាញឹកញាប់ចំពោះសង្គមកម្ពុជា ដូចជាជម្លោះក្នុងគ្រួសារ ជម្លោះជាមួយបងប្អូន មិត្តភក្តិ និងអ្នកដទៃ រហូតឈានដល់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាគ្រប់រូបភាព ការវាយដំ ការគំរាមគំហែង ពេលខ្លះឈានដល់ការប្រើប្រាស់អាវុធខុសច្បាប់ បាញ់សម្លាប់ ឬចាក់សម្លាប់គ្នាទៀតផង។ ទាំងនេះជាវិបត្តិសង្គមដែលបន្សល់មកពីឧស្សាហកម្មស្រាបៀរ ហើយនេះមិនមែនជារឿងចម្លែកទេដែលសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនឹងត្រូវប្រឈមដោយផ្ទាល់ និងបែបប្រយោល។ តើអ្វីទៅជាដំណោះស្រាយ ដើម្បីបញ្ចប់ការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀរតាមទីសាធារណៈ និងលើបណ្តាញសង្គម? មែនទែនទៅ រដ្ឋាភិបាលតែងយកចិត្តទុកដាក់លើការទប់ស្កាត់ និងផ្សព្វផ្សាយពីផលប៉ះពាល់នៃគ្រឿងស្រវឹងទៅកាន់សាធារណជនគ្រប់មធ្យោបាយទាំងអស់ រហូតដល់កម្ពុជាមានការរៀបចំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការត្រួតពិនិត្យផលិតផលគ្រឿងស្រវឹងថែមទៀតផង។ ប៉ុន្តែច្បាប់នេះ ហាក់ពុំសូវមានប្រសិទ្ធភាពអ្វីឡើយ ហើយអ្វីដែលកម្ពុជាព្យាយាមទប់ស្កាត់លើការផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មគ្រឿងស្រវឹងនាពេលកន្លងមក ក៏ពុំសូវទទួលបានផលច្រើនដែរ។ ម្ល៉ោះហើយ អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែធ្វើ និងត្រូវតែធ្វើនាពេលនេះ គឺអនុវត្តច្បាប់ និងដាក់ចេញនូវវិធានការគ្រប់គ្រងការផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងស្រវឹង តាមរយៈការបញ្ឈប់សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយនានានៅតាមទីសាធារណៈ មិនថាធ្វើឡើងក្រោមរូបភាពបែបណានោះទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលត្រូវដាក់ចេញគោលការណ៍ឱ្យអាជ្ញាធរគ្រប់ខេត្តក្រុង ស្រុក ខណ្ឌដោយមិនត្រូវទទួលយកការផ្សព្វផ្សាយសា្របៀរនៅតាមទីសាធារណៈ តែជំនួសមកវិញនូវការផ្សព្វផ្សាយពីគោលដៅទេសចរណ៍ក្នុងខេត្ត។ បន្ថែមពីនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវដាក់កំហិតអាជីវកម្មលក់ស្រាបៀរ ត្រឹមពេលកំណត់ជាក់លាក់ណាមួយពោល គឺយ៉ាងហោចណាស់ត្រូវបញ្ឈប់ការលក់ស្រាបៀរត្រឹមម៉ោង១០យប់ ដាក់ពិន័យចំពោះអនីតិជនក្រោមអាយុ១៨ឆ្នាំទិញស្រាបៀរ និងត្រូវកំណត់អាយុសម្រាប់អ្នកទទួលឱ្យបានត្រឹមត្រូវពោលគឺចន្លោះពីអាយុ២០ឆ្នាំឡើង។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ការដំឡើងពន្ធលើផលិតផលស្រាបៀរ ក៏ជាយន្តការល្អមួយដែរក្នុងការកាត់បន្ថយអត្រាអ្នកពិសារគ្រឿងស្រវឹងនៅកម្ពុជា។ ជាពិសេស ការដាក់កំហិតម៉ោងផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀរតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ ដោយហាមជាដាច់ខាតការចាក់ផ្សាយពាណិជ្ជកម្មស្រាបៀរនៅម៉ោងបាយពេលល្ងាចចាប់ពីម៉ោង៦ ដល់ម៉ោង៨យប់ជាដើម។ ការដាក់ពិន័យធ្ងន់ធ្ងរចំពោះអ្នកបើកបរស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនៃគ្រឿងស្រវឹង និងដាក់គោលដៅត្រួតពិនិត្យជាតិអាល់កុលជារៀងរាល់ថ្ងៃ ក៏ជារឿងចាំបាច់ដែរ។ ចំណែកក្រសួងអប់រំ ក៏ត្រូវដាក់ចេញនូវស្តង់ការអប់រំមួយ ដោយសំដៅបន្ថែមការផ្សព្វផ្សាយពីផលប៉ះពាល់នៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹងទៅកាន់សិស្សានុសិស្សទាំងអស់ ឱ្យពួកគេបានយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់ និងជៀសឱ្យឆ្ងាយពីការសេពគ្រឿងស្រវឹងគ្រប់រូបភាព។ លើសពីនេះ ក្រសួងអប់រំគួរតែបង្កើតពាក្យស្លោកស្តីពីការហាមសេពគ្រឿងស្រវឹងឱ្យបានកាន់តែច្រើន ឬធ្វើជាបដាចងតាមទីសាធារណមិនថាក្នុងទីក្រុង ឬទីជនបទ ដោយលើកទឹកចិត្តឱ្យពលរដ្ឋងាកមកគិតគូរពីបញ្ហាសុខភាពឡើងវិញ។ ដូច្នេះដល់ពេលហើយដែលកម្ពុជាត្រូវបញ្ឈប់វប្បធម៌ផ្សព្វផ្សាយស្រាបៀរតាមទីសាធារណៈ និងការផ្សព្វផ្សាយគ្រប់ឃោសនាសព្ទ។ ផ្ទុយមកវិញ ទាំងរដ្ឋាភិបាលនិងពលរដ្ឋត្រូវរួមគ្នាលើកកម្ពស់សីលធម៌សង្គមឡើងវិញ។ ការដែលគ្មានស្លាកប៉ាន់ណូស្រាបៀរនៅតាមដងវិថី នឹងជួយបង្កើនសោភ័ណភាពទីក្រុងឱ្យកាន់តែស្រស់ស្អាត។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រសិនបើពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនប្តេជ្ញាបញ្ឈប់ការសេពគ្រឿងស្រវឹង នោះសេដ្ឋកិច្ចពលរដ្ឋក៏កាន់តែរីកចម្រើន សង្គមជាតិក៏មានការអភិវឌ្ឍជឿនលឿន ត្បិតធនធានមនុស្សរបស់កម្ពុជាមានគុណភាព និងសក្តានុពល៕

បង្កើនការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពសម្រាប់សិស្សកម្រិតបឋមសិក្សា

politik Oct 12, 2024

រូបថតដោយ Global Partnership For Education ថតនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១១។ អាជ្ញាប័ណ្ណ CC BY-NC-ND 2.0 ប្រទេសមួយដែលប្រជាជនរស់នៅប្រកបដោយសុភមង្គល មានភាពរីករាយ និងជាប្រទេសពោរពេញទៅដោយធនធានមនុស្សខ្លាំងពូកែ និងមានឆន្ទៈក្នុងការដឹកនាំ និងចូលរួមជួយដោះស្រាយបញ្ហានានាក្នុងសង្គមលើគ្រប់វិស័យបាន។ ហើយជាងនេះទៅទៀត ប្រទេសមួយនោះក៏នឹងរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ មានសុខសន្តិភាពក្នុងសង្គម និងមានអត្រាភាពក្រីក្រទាបផងដែរ។ ប្រាកដណាស់ ប្រជាជនរស់នៅដោយសុខុមាលភាពបាន អាស្រ័យដោយប្រទេសនោះបានបណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សប្រកបដោយសុខុមាលភាព។ ចុះតើសុខុមាលភាពមានន័យយ៉ាងណាទៅ? បើយោងតាម អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) សុខុមាលភាពគឺសំដៅទៅលើ ភាពវិជ្ជមានដែលជួបប្រទះដោយបុគ្គលម្នាក់ៗ និងសង្គម។ ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងសុខភាពនៃសព៌ាង្គកាយដែរ វាជាកត្តាចាំបាច់សម្រាប់ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ហើយត្រូវបានកំណត់ដោយលក្ខខណ្ឌសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថាន។ សុខុមាលភាពគ្របដណ្តប់លើគុណភាពជីវិត និងសមត្ថភាពរបស់មនុស្ស និងសង្គម ដែលរស់និងប្រព្រឹត្តទៅជាមួយអត្ថន័យនិងគោលបំណងជាក់ច្បាស់ ក្នុងការរួមចំណែកដល់ពិភពលោករបស់ខ្លួន។ ដើម្បីឈានទៅសម្រេចឱ្យបាននូវសុខុមាលភាពមនុស្សនិងសង្គម គេត្រូវពឹងផ្អែកលើវិស័យអប់រំ ដែលចាប់ផ្ដើមសំខាន់ពីការអប់រំនៅកម្រិតបឋមឡើងទៅ។ ការអប់រំត្រូវតែគិតគូរដល់សុខុមាលភាពរបស់សិស្ស ជាពិសេសគឺសិស្សក្នុងកម្រិតបឋមសិក្សា។ បើយោងតាមការស្រាវជ្រាវឆ្នាំ២០២៣របស់ អ្នកស្រី Fatima Malik និងលោក Raman Marwaha ចុះផ្សាយលើទំព័របណ្ណាល័យវេជ្ជសាស្ត្រជាតិអាមេរិក (NLM) អាយុរបស់កុមារ ដែលស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលនៃការលូតលាស់ក្នុងការបង្កើនភាពក្លាហាន ឆន្ទៈ ភាពរីករាយក្នុងការសិក្សា ការរស់នៅ និងចាប់កំណត់អត្តសញ្ញាណ ទេពកោសល្យភាពខ្លាំងឬខ្សោយ ក៏ដូចជាអ្វី និងឱកាសដែលពួកគេចង់បាន គឺមានអាយុចន្លោះ៦ឆ្នាំទៅ១២ឆ្នាំ។ នេះគឺជាក្រុមអាយុរបស់សិស្សដែលកំពុងរៀនក្នុងកម្រិតបឋមសិក្សា។ ហេតុនេះការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពក្នុងកម្រិតបឋមសិក្សាពិតជាសំខាន់។ ប៉ុន្តែបើយើងក្រឡេកមកមើលការអប់រំក្នុងកម្រិតបឋមសិក្សាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ គឺមិនទាន់បានផ្ដល់នូវការអប់រំដល់កម្រិតមួយប្រកបដោយសុខុមាលភាពដល់សិស្សនៅឡើយទេ។ ពិតណាស់ ស្ថិតិនិងសូចនាករអប់រំសាធារណៈឆ្នាំ២០១៨-២០១៩ របស់ក្រសួងអប់រំ បានបង្ហាញថា ចំនួនសិស្សដែលបានចុះឈ្មោះចូលរៀនកម្រិតបឋមសិក្សាបានកើនឡើង។ ក៏ប៉ុន្តែចំពោះសិស្សដែលបោះបង់ការសិក្សាក្រោយបញ្ចប់ថ្នាក់កម្រិតបឋមសិក្សានៅតែមាន (នេះមិនទាន់និយាយដល់ផលប៉ះពាល់លើអត្រាសិស្សបោះបង់ការសិក្សាអំឡុងវិបត្តិកូវីដ១៩នៅឡើយ)។ គុណភាពវិស័យអប់រំក៏នៅមានកម្រិតដោយមិនទាន់អាចផ្ដល់ឱ្យកុមារនូវការអប់រំមួយដែលប្រកបដោយសុខុមាលភាពអប់រំពិតប្រាកដនៅឡើយ។ កត្តាចម្បងៗដែលបណ្ដាលឱ្យរាំងស្ទះដល់ការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពមានដូចជា កត្ដាគ្រួសារ កត្តាបុគ្គលិកអប់រំ និងកត្តាគ្រឹះស្ថានអប់រំ។ គ្រួសារ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវកន្លងមក និងក៏ដូចជាតាមរាយការណ៍នានាបានចង្អុរទៅរកកត្តាគ្រួសារដែលអាចបង្កជាការរាំងស្ទះដល់ការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពព្រោះបទពិសោធ និងទម្លាប់ពីអតីតកាលរបស់គ្រួសាររបស់កុមារ។ នេះរួមចំណែកមួយផ្នែកពីសំណាក់ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រកបដោយហិង្សាក្នុងទសវត្សរ៍កន្លងមករបស់កម្ពុជា ដែលប្រជាជនត្រូវរស់ឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម និងសង្គ្រាមស៊ីវិលអូសបន្លាយ។ បើតាមការចុះផ្សាយរបស់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកVOAកាលពីខែមករាឆ្នាំ២០២៤នេះ ដែលបានធ្វើសម្ភាសផ្ទាល់អ្នករួចរស់ជីវិតក្រោយរបបខ្មែរក្រហម និងបានយោងការសិក្សារបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០២៣ វិបត្តិផ្លូវចិត្តដែលរបបខ្មែរក្រហមបានបន្សល់ទុក នៅតែបន្តលងបន្លាចអ្នករងគ្រោះទាំងនោះ។ ជនរងគ្រោះបានឱ្យដឹងថា ការឆ្លងកាត់សម័យកាលដ៏សែនខ្មៅងងឹត បានបង្កក្ដីឈឺចាប់យូរអង្វែងនិងបន្តជាវិបត្តិផ្លូវចិត្តដ៏ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ពួកគេមកទល់សព្វថ្ងៃ ដោយពេលខ្លះពួកគេដឹងខ្លួន និងពេលខ្លះពួកគេមិនដឹងខ្លួនអំពីអម្រែកនៃវិបត្តិទាំងនេះ និងក៏ដូចជាផលប៉ះពាល់ដល់ជំនាន់ក្រោយនោះទេ។ ប្រវត្តិនៃការឈឺចាប់និងទុក្ខវេទនាទាំងនេះ បាននាំឱ្យគ្រួសារខ្លះយល់ថា អវត្តមាននៃសង្គ្រាម ការមានទ្រព្យធនស្បៀងអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់ និងជាប្រការចាំបាច់ទៅហើយក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់កូនចៅ។ ហើយការយល់ឃើញបែបនេះ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីតថភាពជាក់ស្ដែងនៃការចិញ្ចឹមបីបាច់កុមារក្នុងបរិយាកាសសង្គម និងសកលជំនាន់ថ្មី ដែលទាមទារឱ្យមានការផ្ដល់ឱ្យលើសពីដំបូលស្នាក់នៅ ម្ហូបម្ហាហូបចុក ដោយត្រូវមានផងដែរ ការយកចិត្តទុកដាក់អំពីសុខភាពផ្លូវចិត្តរបស់ពួកគេ ការជម្រុញគាំទ្រលើកទឹកចិត្តពីសំណាក់ចាស់ទុំ និងការយកចិត្តទុកដាក់លើការលូតលាស់គ្រប់ជ្រុងជ្រោយរបស់កុមារ។ ក្នុងគ្រួសារខ្លះ ថែមទាំងបានកំណត់ផ្លូវដើរថ្ងៃអនាគតរបស់កូនចៅជាស្រេច មិនថាជំនាញរៀននៅមហាវិទ្យាល័យឬជម្រើសការងារនោះទេ ដោយមិនបានពិគ្រោះសួរចិត្តគំនិតរបស់កុមារជាសាម៉ីខ្លួនឡើយ។ ការណ៍នេះនាំឱ្យកុមារក្នុងគ្រួសារទាំងនោះ ជួបប្រទះបញ្ហាដូចជា កង្វះសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងកំណត់ផ្លូវដើរសម្រាប់ខ្លួនឯង ត្រៀមក្លាយជាមនុស្សធំដែលមានម្ចាស់ការលើជីវិតខ្លួនឯង និងវិបត្តិអត្តសញ្ញាណដោយពួកគេជួបបញ្ហាមិនស្គាល់ពីភាពខ្លាំងនិងទេពកោសល្យរបស់ខ្លួនឯងច្បាស់ ដ្បិតអ្វីៗត្រូវកំណត់ទុករួចជាស្រេចដោយអាណាព្យាបាល។ បុគ្គលិកអប់រំ បុគ្គលិកអប់រំខ្លះ ក៏បានក្លាយជាកត្តាមួយដែលបានបង្កការរាំងស្ទះដល់ការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពដល់កុមារផងដែរ។ លោកគ្រូអ្នកគ្រូមួយចំនួននៅតែបន្តប្រកាន់យកការបង្រៀនបែបប្រពៃណី។បើយោងតាម មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជា4.0 ការបង្រៀនបែបប្រពៃណីគឺគ្រូជាអ្នករៀបចំមេរៀនសម្រាប់ការបង្រៀនដោយផ្អែកលើសៀវភៅពុម្ភទាំងស្រុង ហើយមិនបានរួមបញ្ចូលវិធីសាស្រ្តបង្រៀនតាមការបង្ហាញ រូបភាព ពិភាក្សាក្រុម ករណីសិក្សា ឬក៏រួមបញ្ចូលតម្រូវការរបស់សិស្សជាធាតុចូលក្នុងដំណើរការបង្រៀននោះទេ។ ការបង្រៀនបែបប្រពៃណីផ្ដោតសំខាន់លើការកត់ត្រានិងចងចាំត្រាប់តាមការបង្រៀនរបស់គ្រូ ដើម្បីប្រឡងជាប់បានពិន្ទុល្អ ជាជាងការបើកឱ្យសិស្សបញ្ចេញគំនិត និងអនុវត្តផ្ទាល់នូវមេរៀន និងក៏ដូចជាប្រឡងប្រណាំងបង្ហាញភាពច្នៃប្រឌិត។ លើសពីការបង្រៀន ទំនាក់ទំនងរបស់គ្រូ និងអាណាព្យាបាលសិស្សក៏នៅមានគន្លាតឆ្ងាយ។ ក្នុងករណីខ្លះគ្រូពុំទាន់បានចំណាយពេលគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការតាមដាននិងផ្ដល់ព័ត៌មានរបស់សិស្សទៅដល់គ្រួសារ និងអាណាព្យាបាលអំពីការសិក្សា ឥរិយាបថ និងការលូតលាស់របស់សិស្សនៅឡើយទេ។ ដូច្នេះហើយទើបគ្រូ និងអាណាព្យាបាលមិនបានដឹងអំពីតម្រូវការ និងភាពខ្វះចន្លោះពិតប្រាកដរបស់កុមារ។ ការណ៍នេះបណ្ដាលឱ្យកុមារមានអារម្មណ៍ឯកោ មិនមានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមិនត្រូវបានរួមបញ្ចូលជាចំណែកសំខាន់មួយនៅក្នុងថ្នាក់រៀន។ គ្រឹះស្ថានអប់រំ ភាពខ្វះចន្លោះមួយចំនួនរបស់គ្រឹះស្ថានសិក្សាអប់រំ ក៏ជាកត្តារួមចំណែកដល់ការមិនទទួលបានអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពរបស់កុមារផងដែរ។ សុខុមាលភាពរបស់គ្រូគឺជាកត្តាសំខាន់ដែលមានឥទ្ធិពលទៅដល់សុខុមាលសិស្ស។ តែគ្រឹះស្ថានអប់រំខ្លះមិនបានគិតគូពីសុខុមាលភាពរបស់គ្រូបង្រៀននៅឡើយ ទាក់ទងនឹងកិច្ចការរដ្ឋបាលដែលដាក់ទៅកាន់គ្រូ។ ពេលខ្លះ ការដាក់កិច្ចការនោះមិនមានការណែនាំច្បាស់លាស់ និងការផ្ដល់ពេលវេលាដ៏សមរម្យដែលសមត្ថភាពរបស់គ្រូអាចធ្វើបាន។ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែង ការងាររដ្ឋបាលទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធឌីជីថល ដែលបុគ្គលិកអប់រំខ្លះមិនមានជំនាញនិងធនធានគ្រប់គ្រាន់នោះវានឹងបង្កទៅជាសម្ពាធនិងចំណោទសួរលើសមត្ថភាពរបស់គ្រូ។ គ្រឹះស្ថានអប់រំមួយចំនួនទៀតក៏ឆកល្វែងលើ មួយផ្នែកសំខាន់ទៀតនៃសុខុមាលភាពរបស់សិស្សានុសិស្ស ពោលគឺគុណភាព និងប្រភេទចំណីអាហារដែលលក់ឱ្យសិស្សទទួលទានក្នុងបរិវេណសាលា។ ម្ហូបចំណីមួយចំណែកដែលលក់ក្នុងសាលាខ្វះការត្រួតពិនិត្យផ្នែកគុណភាពឱ្យបានគ្រប់លក្ខណៈស្តង់ដារ ដែលម្ហូបចំណីមួយចំនួនមានសារធាតុស្ករផ្អែម និងមួយចំនួនទៀតខ្វះជីវជាតិនិងអាហារូបត្ថម្ភចាំបាច់សម្រាប់ការលូតលាស់របស់កុមារ។ ស្ថានភាពបែបនេះ អាចបង្កផលប៉ះពាល់ការលូតលាស់ផ្នែករាងកាយនិងប្រាជ្ញាស្មារតីរបស់កុមារ ហើយបើធ្ងន់ធ្ងរអាចបង្កជាជំងឺដង្កាត់ នាំឱ្យរអាក់រអួលដល់ការរៀនសូត្រជាដើម។ អនុសាសន៍ ការលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពរបស់សិស្សក្នុងបរិបទនៃការអប់រំកម្រិតបឋមសិក្សាពិតជាត្រូវការចំណែកចូលរួមសកម្មពីសំណាក់ គ្រួសារ លោកគ្រូអ្នកគ្រូ និងគ្រឹះស្ថានអប់រំ។ ចំពោះគ្រួសារ ត្រូវតែផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់ក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់កូន ដោយផ្ដោតលើការចិញ្ចឹមនិងប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយកូនតាមបែបវិជ្ជមានវិញ។ យុទ្ធសាស្រ្តស្ដីពីការចិញ្ចឹមកូនបែបវិជ្ជមាន ចេញផ្សាយដោយក្រសួងកិច្ចការនារី បានណែនាំថា គ្រួសារ អាណាព្យាបាល ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់សាកសួរ និងស្ដាប់អំពីបញ្ហាដែលកុមារជួបប្រទះ ទាំងនៅផ្ទះ និងជាពិសេសនៅសាលារៀន ដែលអាចឱ្យពួកគេទទួលបានអារម្មណ៍យកចិត្តទុកដាក់ និងតែងមានមនុស្សដែលពួកគេអាចចែករំលែក និងរកដំណោះស្រាយជួយពួកគេបាន។ បន្ថែមពីនេះទៅទៀត គ្រួសារត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើ ដំណាក់កាលនៃការលូតលាស់ និងការអភិវឌ្ឍរបស់កុមារ ទៅតាមកម្រិតអាយុរបស់ពួកគេ ទម្ងន់របស់ពួកគេ ទាំងផ្នែករាងកាយ សតិបញ្ហា ស្មារតី ចរិតលក្ខណៈ ការគិត និងអារម្មណ៍។ ជាចុងក្រោយ គ្រួសារត្រូវដាក់ការរំពឹងទុកបែបវិជ្ជមានទៅលើកុមារ ហើយបង្ហាញពីការណែនាំលើកទឹកចិត្តស្វែងរកទេពកោសល្យ ភាពខ្លាំង និងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ពួកគេពិតប្រាកដ។ ធ្វើដូច្នេះ ពួកគេនឹងមានជំនឿចិត្តក្នុងកិច្ចការ រៀនសូត្រ និងមានអារម្មណ៍វិជ្ជមានចំពោះអនាគត និងប្រាដកប្រជាចំពោះគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ចំពោះបុគ្គលិកអប់រំ គួរពិចារណាស្វះស្វែងការបង្រៀនបែបសកម្មវិញ ដោយអាចឱ្យសិស្សធ្វើការជាក្រុម រៀនតាមរយៈរូបភាព រៀនតាមរយៈព្យុះគំនិត ការអប់រំស្ទែម (STEM) និងវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗដែលអនុញ្ញាតឱ្យសិស្ស បញ្ចេញគំនិត និងភាពច្នៃប្រឌិតរបស់គេ។ លើសពីនេះ ការបង្រៀនបែបសកម្មនេះមិនត្រឹមតែបើកលទ្ធភាពឱ្យសិស្សទទួលបានចំណេះដឹងក្នុងមេរៀន និងភាពសប្បាយរីករាយប៉ុណ្ណោះទេ ពួកគេនឹងបានអភិវឌ្ឍន៍អាកប្បកិរិយារបស់ពួកគេក្នុងការសិក្សា ទំនាក់ទំនងជាមួយគ្រូ និងមិត្តភក្តិ និងជំនាញសំខាន់ៗបួនក្នុងសតវត្សន៍ទី២១នេះទៀតគឺ ជំនាញការគិតបែបត្រិះរិះពិចារណា ជំនាញការគិតបែបច្នៃប្រឌិត ជំនាញក្នុងការសហការ និងជំនាញក្នុងការទំនាក់ទំនង។ ជាក់ស្ដែងបើយោងតាម មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជា4.0 ដដែលបានឱ្យឃើញថាការអប់រំស្ទែមបានឱ្យសិស្សមានពិសោធន៍បែបវិទ្យាសាស្រ្តផ្ទាល់ លើសពីការរៀននិងចងចាំពីទ្រឹស្ដីក្នុងសៀវភៅ។ ហើយចំណុចសំខាន់មួយទៀតដែលបុគ្គលិកអប់រំត្រូវគិតគូរនោះគឺ គ្រូត្រូវតែតាមដាន និងផ្ដល់ព័ត៌មានដល់អាណាព្យាបាល របស់កុមារដើម្បីដឹងពីឫសគល់បញ្ហាណាមួយដែលកំពុងរំខានដល់កុមារ ទាំងក្នុងការសិក្សា និងការរស់នៅ។ ធ្វើដូច្នេះទើបអាចជួយបំពេញចន្លោះខ្វះខាត និងឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការរបស់កុមារ និងរិះរកដំណោះស្រាយសម្រាប់កុមារឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។ កុមារខ្លួនឯងនឹងមានអារម្មណ៍ថាខ្លួនទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ ការគាំទ្រ និងកំណត់បានទេថាអ្នកណាជាអ្នកដែលអាចផ្ដល់ជំនួយដល់ពួកគេ នៅពេលពួកគេជួបបញ្ហា។ បើគ្រូដឹងអំពីតម្រូវការរបស់សិស្សម្នាក់ៗ វាក៏បានជួយដល់ការបង្រៀនប្រកបដោយសមធម៌ទៅដល់សិស្សផងដែរ។ ធ្វើដូច្នោះ គ្រូនឹងអាចឆ្លើយតបពីតម្រូវការរបស់សិស្សម្នាក់ៗដោយផ្អែកទៅលើកម្រិតនៃចំណេះដឹង ជំនាញ និងស្ថានភាពរបស់ពួកគេបាន។ ចំពោះគ្រឹះស្ថានអប់រំ ត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់លើសុខុមាលភាពគ្រូ ដោយមានការណែនាំ និងបណ្ដុះបណ្ដាលគ្រូក្នុងកិច្ចការរដ្ឋបាលដែលឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ជាពិសេស គ្រឹះស្ថានត្រូវគិតដល់តម្រូវការរបស់គ្រូផងដែរ ទាក់ទងនឹងការកំណត់ពេលវេលាសមរម្យ និងតម្រូវការធនធានដែលគ្រូត្រូវការ ដើម្បីសម្រួលកិច្ចការរបស់ពួកគាត់។ ដូច្នេះវានឹងមិនមានការប៉ះពាល់ដល់សុខុមាលភាពគ្រូ ហើយគ្រូក៏មានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ការរៀបចំការបង្រៀនឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព និងយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែច្រើនទៅលើសិស្សដែរ។ បន្ថែមពីនេះ គ្រឹះស្ថានអប់រំត្រូវតែចូលរួម និងអនុវត្តឱ្យបានដាច់ខាតទៅលើការត្រួតពិនិត្យអាហារដែលមានលក់ក្នុងបរិវេណសាលារៀន។ គ្រឹះស្ថានអប់រំត្រូវតែប្រាកដថា មិនមានសារធាតុប៉ះពាល់សុខភាព និងការលូតលាស់កុមារទាំងផ្នែករាងកាយ និងខួរក្បាលជាដើម។ ជារឿងមិនគួរមើលរំលងមួយទៀត គឺគ្រឹះស្ថានអប់រំត្រូវបង្កើតបរិយាកាសសុវត្ថិភាព និងមនោរម្យសម្រាប់សិស្ស ដោយគ្មានការរើសអើង និងបែងចែកផលប្រយោជន៍ជាដើម។ ដូច្នេះសាលាត្រូវបង្កើនការអប់រំ អំពីសិទ្ធិរបស់កុមារ តួនាទីក្រមសីលធម៌ និងគុណធម៌ទៅកាន់គ្រូ សិស្ស និងអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីឱ្យមាន ការគោរពសិទ្ធិ តួនាទី និងចិត្ត មេត្តា ករុណា ទៅកាន់គ្រប់គ្នាទើបគ្រូអាចបង្រៀន និងសិស្សអាចរៀនប្រកបដោយសុខុមាលភាពបាន។ ការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពក្នុងកម្រិតបឋមសិក្សា ជាមូលដ្ឋានសំខាន់សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាលធនធានមនុស្សឱ្យមានស្មារតីរឹងមាំ មហិច្ឆតាក្នុងការដឹកនាំ និងចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហារបស់ខ្លួនឯង គ្រួសារ សង្គម និងប្រទេសជាតិទាំងមូល ជាពិសេសពួកគេនឹងរស់នៅក្នុងជីវភាពដែលមានសុភមង្គលទាំងផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងក្នុងការងាររបស់ពួកគេផងដែរ៕

តើការងារប្រកបរបរផ្លូវភេទជាមុខរបរខុសច្បាប់ឬយ៉ាងណា?

politik Sep 08, 2024

ក្រុមស្រ្តី ចូលរួមប្រារព្ធទិវាអន្តរជាតិ«បញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទ» នៅខណ្ឌឫស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែធ្នូ ២០២១។ ប្រភពរូបភាព៖  (មាស មល្លិកា/វីអូអេ) តំណរភ្ជាប់ ការងារប្រកបរបរផ្លូវភេទត្រូវបានមហាជនយល់ថា ជាការងារមិនល្អ គួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម ពិសេសការដែលមានឈ្មោះជាអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទត្រូវសង្គមចាត់ទុកថា គ្មានកិត្តិយសកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អនោះទេ។ កេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនល្អដោយហេតុថា ជាមុខរបរដែលបន្ទាបបន្ថោកតម្លៃសេចក្តីថ្លៃថ្នូរដល់ស្រ្តីឯទៀត និងប៉ះពាល់ដល់ទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌។ ការណ៍នេះទើបញុំាងឱ្យសង្គមខ្មែរ មិនទទួលស្គាល់របរផ្លូវភេទមួយនេះថា ជាការងារត្រឹមត្រូវដូចគេឯង។ នៅចំពោះមុខបញ្ហាមួយនេះ អ្នករកស៊ីផ្លូវភេទត្រូវរងការរើសអើង ប្រឈមមុខនឹងការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា ការចាប់ឃាត់ពីអាជ្ញាធរ ការដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌ និងគ្មានប្រព័ន្ធច្បាប់ការពារពេញលេញ។ មែនទែនទៅ ការងាររកស៊ីផ្លូវភេទនេះកើតមានរាប់រយលានឆ្នាំមកហើយ ពោលគឺមានអាយុកាលតាំងពី ២៤០០ មុនគ.សមកម្ល៉េះ។ ជាក់ស្តែងក្នុងសម័យក្រិក និងរ៉ូម ការងាររកស៊ីផ្លូវភេទត្រូវបានគេចាត់ទុកជាមុខរបរមួយស្របច្បាប់ និងដោយមានប្រទេសមួយចំនួនទទួលស្គាល់តួយ៉ាង កាណាដា អាល្លឺម៉ង់ ម៉ិចស៊ិក អូស្រ្តាលី និងកូឡំប៊ីជាដើម។ ដោយឡែកក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ គេសង្កេតឃើញនៅបន្តមានផ្នត់គំនិតប្រកាន់ភ្ជាប់នូវទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី ការដាក់គំនាបសម្ពាធមកលើស្រ្តីតាមរយៈការកំណត់ពីសិទ្ធិ តួនាទីសម្រាប់ស្រ្តី ទាំងការសម្រេចចិត្ត ការអប់រំ ការស្លៀកពាក់ ការចូលរួមក្នុងវិស័យនយោបាយ ការជ្រើសរើសការងារជាដើម។ ដូច្នេះហើយ បើក្រឡេកមកមើលពីការងារប្រកបរបរផ្លូវភេទនេះវិញ គឺត្រូវបានរឹតត្បិត មិនគោរពផ្តល់តម្លៃ ឬនិយាយដោយសាមញ្ញ គឺផាត់ចេញពីក្រុមមនុស្ស និងប្រភេទការងារទូទៅក្នុងសង្គម។ ស្ទើតែទាំងអស់នៃអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទ ពួកគេទទទួលរងនូវការគៀបសង្កត់ផ្នែកសុវត្ថិភាពរាល់ពេលផ្តើមការងារនៅតាមទីសាធារណៈ ពិសេសនៅចំពោះមុខការចុះឃាត់ខ្លួនពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងដោយពេលខ្លះទៀតឈានដល់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា ការកេងប្រវ័ញ្ច និងការរំលោភបំពាន។ បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការបណ្ដាញការងារស្ត្រីរួបរួមគ្នាបានឱ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦ មកដល់ឆ្នាំ២០២៣ អ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនមានចំនួន ៦៨៣នាក់។ របាយការណ៍រៀបរាប់ទៀតថា រាល់ការចាប់ខ្លួនភាគច្រើនពីសំណាក់អាជ្ញាធរ គឺមានការប្រើអំពើហិង្សា ការជេរប្រមាថមាក់ងាយ និងការកេងប្រវ័ញ្ចទ្រព្យសម្បត្តិ។ល។ ដោយឡែក បើផ្អែកតាមផែនការជាតិស្តីពីការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាលើស្រ្តី២០១៩-២០២៣ បានឱ្យដឹងថា ស្ត្រីបម្រើសេវាផ្លូវភេទ គឺជាក្រុមមនុស្សដែលស្ថិតក្នុងកម្រិតហានិភ័យខ្ពស់ ត្បិតពួកគេពុំទទួលបានសេវាសាធារណៈផ្សេងៗដូចជា ការគាំទ្រដោយច្បាប់ ការអប់រំ និងសេវាសុខាភិបាល។   សព្វថ្ងៃនេះ សាធារណៈជនទូទៅយល់ថា របររកស៊ីផ្លូវភេទជាការងារមិនល្អ ថោកទាប ជាពិសេសបាត់បង់ភាពបរិសុទ្ធជាស្រ្តី។ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកប្រកបរបរនេះដោយផ្ទាល់វិញចាត់ទុកថា ជាការងារដែលមានតម្លៃ និងដោយអាចជួយសម្រួលដល់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេបានមួយចំណែកធំផង។ ហេតុផលចម្បងដែលធ្វើឱ្យពួកគេមួយចំនួនក្លាយខ្លួនជារកស៊ីផ្លូវភេទ គឺបណ្តាលមកពីកម្រិតនៃការអប់រំទាប កត្តាជីវភាព ភាពគ្មានការងារធ្វើនៅក្នុងសង្គម ខ្វះភាពកក់ក្តៅនៅក្នុងគ្រួសារ ចាញ់បោកមេខ្យល់ទុច្ចរិត ការទទួលបានវប្បធម៌ពីបរទេសពិសេសពីប្រទេសជិតខាង និងកត្តាខ្លួនឯងផ្ទាល់។ ជារួមដើម្បីកាត់បន្ថយ និងលុបបំបាត់ផ្នត់គំនិតរើសអើងចំពោះអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់ និងជំរុញការយល់ដឹងពីសិទ្ធិអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ។ ចំពោះសង្គមវិញ ក៏ត្រូវចាត់ទុកការងារមួយនេះជាការងារមួយសុច្ចរិត ត្រឹមត្រូវដូចការងារឯទៀតដែរ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ រដ្ឋាភិបាលគួរពិចារណាសិក្សាច្បាប់ការពារឱ្យបានពេញលក្ខណៈចំពោះក្រុមអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ ដើម្បីធានាបានពីកិច្ចការពារស្របច្បាប់ចំពោះពួកគេ ពិសេសជំនួយផ្លូវច្បាប់នៅពេលដែលពួកគេរងគ្រោះពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ។ ក្រៅពីនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែបង្កើតទីតាំងមួយជាក់លាក់សម្រាប់ពួកគេ ដើម្បីបង្កាពីភាពរញ៉េរញ៉ៃ គ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ និងគ្មានច្បាប់ទម្លាប់ត្រឹមត្រូវ។ ត្រង់ចំណុចនេះ រដ្ឋគួរតែដាក់បម្រាមហាមមិនឱ្យស្ត្រីរកស៊ីពេលយប់ឈរចាំម៉ូយរបស់ខ្លួននៅពាសពេញផ្លូវដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងហាមជាដាច់ខាត់ចំពោះទីតាំងអាជីវកម្មណាដែលយកក្មេងស្រីមិនទាន់គ្រប់អាយុមកធ្វើការរកស៊ីសេវាកម្មផ្លូវភេទនេះ។ ការធ្វើដូច្នេះក៏ដើម្បីធានាឱ្យបាននូវសុវត្ថិភាពចំពោះក្រុមអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទអំឡុងពេលពួកគេបំពេញការងារ។ ប្រសិនបើសង្គមខ្មែរបើកទូទៅចំពោះការផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតបែបនេះ ច្បាស់ណាស់ការងារមួយនេះនឹងត្រូវបានលើកកម្ពស់ ផ្តល់តម្លៃ និងត្រូវបានការពារដោយច្បាប់ពេញលេញនាពេលខាងមុខ។ យោងតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៣ មនុស្សជាតិមានសិទ្ធិសេរីភាពជ្រើសរើសការងារណាមួយដែលខ្លួនស្រឡាញ់ពេញចិត្ត និងទៅតាមសមត្ថភាពអាចធ្វើបាន។ មាត្រានេះបានចែងថា«ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធិជ្រើសរើសមុខរបរសមស្របតាមសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន តាមសេចក្តីត្រូវការរបស់សង្គម»។ ដូច្នេះ មុខរបររកស៊ីផ្លូវភេទ ជាការប្រើប្រាស់រាងកាយរបស់បុគ្គលនិងជាសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើសមុខរបរដែលខ្លួនស្រឡាញ់ពេញចិត្តនឹងទៅតាមលទ្ធភាព។ សាធារណៈជនសូមធ្វើការកំណត់ និងបែងចែកឱ្យបានច្បាស់រវាងអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ និងការជួញដូរផ្លូវភេទ។ ការងាររកស៊ីផ្លូវភេទជាការងារមួយ លក់សេវាផ្លូវភេទដែលមានកិច្ចព្រមព្រៀង ដោយស្ម័គ្រចិត្តរវាងបុគ្គលពីរនាក់ ដើម្បីជាថ្នូរដោះដូរជាថរិកា ឬសំណងផ្សេងទៀត។ ចំណែកឯ ការជួញដូរផ្លូវភេទជាការធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទដោយបង្ខិតបង្ខំ ឬក្លែងបន្លំ ដោយពុំមានកិច្ចព្រមព្រៀងដោយបុគ្គល។ ក្នុងអនុសញ្ញាស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងលើស្រ្តី មាត្រា៥បានចែងថា«ការជួញដូរ និងអាជីវកម្មផ្លូវភេទបញ្ជាក់ថា រដ្ឋភាគី ត្រូវប្រកាន់យកវិធានការសមស្របទាំងអស់ រួមមានការធ្វើច្បាប់ដើម្បីបង្រ្កាបគ្រប់ទម្រង់់នៃការជួញដូរស្រ្តី និងអាជីវកម្មពេស្សាកម្មលើស្រ្តី»។ ហេតុនេះ សូមបញ្ឈប់ការដាក់ទោសកម្រិតព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអ្នករកស៊ីផ្លូវភេទ។ បើយោងតាមការបញ្ជាក់ពីរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ លោកស្រី ជូ ប៊ុនអេងក្នុងវេទិកាអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ នៅកម្ពុជាពុំមានច្បាប់ក្នុងមាត្រាណាបានចែងថា របររកស៊ីផ្លូវភេទ គឺជាការងារខុសច្បាប់នោះទេ។ ដូច្នេះការប្រកបរបរផ្លូវភេទ គឺជាមុខរបរ ស្របច្បាប់ ត្រឹមត្រូវមួយដូចនឹងការងារដទៃទៀតក្នុងសង្គម។ ដូច្នេះ យើងត្រូវលុបបំបាត់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សា ការជេរប្រមាថ ការមាក់ងាយ ការកេងប្រវ័ញ្ច ការរំលោភបំពានមកលើអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទបន្តទៀត។ ចំពោះបុរសដែលបានប្រើប្រាស់សេវារួចរាល់ សូមជៀសឱ្យឆ្ងាយពីការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាវាយធ្វើបាប កេងប្រវ័ញ្ចលើពួកគេ។ លើសពីនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវផ្តល់ច្បាប់ពេញលេញក្នុងការការពារសិទ្ធិអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ ជាពិសេសផ្តល់ឪកាសនិងអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាដោយផ្ទាល់នៅពេលមានការកែសម្រួល ការតាក់តែងច្បាប់ ក៏ដូចជាគោលនយោបាយនានាដែលអនុវត្តទៅលើអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ។ មួយវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលក៏គួរតែផ្តល់ការអប់រំបន្ថែមស្តីពីសិទ្ធិអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទដល់ពលរដ្ឋ និងបណ្តុះបណ្តាលដល់អ្នកអនុវត្តច្បាប់ មន្រ្តីនគរបាល ប៉ូលីសដើម្បីធានាលក្ខខណ្ឌការងារមានសុវត្ថិភាពនៃការចុះចាប់ឃាត់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ និងដើម្បីធានាថា ច្បាប់ជួញដូរផ្លូវភេទ គឺមិនប៉ះពាល់ដល់អ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ។  ជាមួយគ្នានេះ សូមរដ្ឋផ្តល់សេវាសាធារណៈពេញលេញប្រកបដោយគុណភាព និងដោយឥតគិតថ្លៃដូចពលរដ្ឋដទៃទៀតតួយ៉ាង ប័ណ្ណបសស និងប័ណ្ណមូលនិធិសមធម៌សុខាភិបាលជាដើម៕

ហេតុអ្វីនវានុវត្តន៍នៅកម្ពុជាមានកម្រិតតិច

politik Sep 01, 2024

ប្រភពរូបភាព៖ B2B Cambodia, តំណរភ្ជាប់ បើតាម Nick Jain, នវានុវត្តន៍ ត្រូវបានគេឲ្យនិយមន័យថា ជាដំណើរការនៃការនាំមកនូវគំនិត វិធីសាស្រ្ត ផលិតផល សេវាកម្ម ឬដំណោះស្រាយថ្មីៗដែលផ្តល់វិជ្ជមានដល់សង្គម។ នវានុវត្តន៍មានសារៈសំខាន់ណាស់ចំពោះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដោយសារវាជួយដល់ ការបង្កើតការងារក្នុងស្រុក ការប្រកួតប្រជែងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុកជាដើម។ ដោយមើលឃើញពីសារៈសំខាន់នៃនវានុត្តន៍មកលើប្រទេសកម្ពុជានេះហើយ ទើបរាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយជាតិស្តីពីវិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ឆ្នាំ ២០២០-២០៣០ ដើម្បីកសាងសមត្ថភាពជាតិនៅក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុត្តន៍ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវរបស់ប្រទេសជាតិ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ អ្វីដែលយើងកត់សម្គាល់ជាក់ស្តែងនោះគឺ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្តូរឈ្មោះក្រសួងឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្ម ទៅជាក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្រ្ត បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៏ នៅឆ្នាំ2020 ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទីបួន ដែលរួមបញ្ចូលបច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍។ ថ្មីៗនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលបានរៀបចំទិវាជាតិវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍លើកទី១នៅឆ្នាំ2023 និង លើកទី២នៅឆ្នាំ2024 ដែលជាផ្នែកមួយសម្រាប់លើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ដោយមានអ្នកចូលរួមយ៉ាងកុះករពីអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ អ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកច្នៃប្រឌិត សហគ្រិន អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ និស្សិត និងសាធារណជនទូទៅមកពីក្នុង និងក្រៅប្រទេស។ តែយ៉ាងណា ប្រព័ន្ធនវានុវត្តន៍នៅប្រទេសកម្ពុជាបច្ចប្បន្ន នៅតែមានកម្រិតតិចតួច និងមិនសម្បូរបែបស្របតាមការវិវត្តន៍នៃឧស្សាហកម្ម៤.០។ ជាក់ស្តែង បើតាមរបាយការណ៍ សន្ទស្សន៍នវានុវត្តន៍សកល(GII)ឆ្នាំ 2023 កម្ពុជាស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់101ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន132នៅលើពិភពលោក។ ដូច្នេះតើមានកត្តាអ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យនវានុវត្តន៍នៅប្រទេសកម្ពុជាមានតិច? មែនទែនទៅ មានកត្តាជាច្រើនដែលនាំឲ្យការនវានុវត្តន៍នៅប្រទេសកម្ពុជាមានកម្រិតតិច។ ប៉ុន្តែកត្តាមួយក្នុងចំណោមកត្តាជាច្រើនដែលគេសង្កេតឃើញ គឺថាការខ្វះខាតអ្នកជំនាញនៅក្នុងវិស័យបចេ្ចកវិទ្យា វិទ្យាសាស្រ្ត និង នវានុវត្តន៍នេះតែម្តង។ កត្តាដែលធ្វើឲ្យអ្នកជំនាញក្នុងវិស័យនេះខ្វះខាត អាចបណ្តាលមកពី ចំណាប់អារម្មណ៍ទៅលើវិស័យទាំងនោះផ្ទាល់។ ជាក់ស្តែងបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី(ADB)បានបញ្ជាក់ថា  ទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជាមានគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាជាច្រើនក៏ដោយ ក៏ចំនួននិស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម គណិតវិទ្យា រួមនឹងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាល កសិកម្ម និរន្តរភាព និងវិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិនៅតែមានកម្រិតទាបនៅឡើយ។ ដោយឡែកបើផ្អែកតាមរបាយការណ៍របស់វិទ្យាស្ថានបណ្តុះបណ្តាល និងស្រាវជ្រាវ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា(CDRI)វិញ យើងសង្កេតឃើញនិស្សិតបញ្ចប់វិទ្យាល័យភាគច្រើន ពួកគេចូលចិត្តមុខជំនាញដែលមិនមែនជាបច្ចេកវិទ្យា។ មុខជំនាញទាំងនោះភាគច្រើនមានដូចជា សេដ្ឋកិច្ច មនុស្សសាស្ត្រ និងគណនេយ្យជាដើម។ ការជំរុញឲ្យសិស្សជ្រើសរើសទៅលើមុខជំនាញបច្ចេកវិទ្យាពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ សម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចជាតិក៏ដូចជាការនវានុវត្តន៍។ យើងទទួលស្គាល់ថា និស្សិតភាគច្រើនមិនសូវចាប់យកជំនាញដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិទ្យាសាស្ត្រអាចដោយសារតែភាគច្រើនគាត់មិនសូវបានដឹងពីឱកាសការងារដែលមាននៅក្នុងវិស័យទាំងនោះ។ ទោះបីជារាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតនូវសាលារៀនជំនាន់ថ្មីដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការផ្នែកSTEMនេះក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែចំនួននៃសាលារៀនជំនាន់ថ្មីនេះនៅមានចំនួនតិចតួច និងមិនទាន់គ្រប់ដណ្តប់បានទូទាំងប្រទេសដែលអាចឱ្យសិស្សចាប់យកការសិក្សាបែបនោះនៅឡើយ។ ជាក់ស្តែងបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជននិងកីឡានៅឆ្នាំ២០២៣ សាលារៀនជំនាន់ថ្មីមានចំនួន១៣តែប៉ុណ្នោះក្នុងចំណោមសាលារៀនចំនួន១៨៨៣០សាលារៀន។ លើសពីកត្តាខ្វះអ្នកជំនាញក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យា កត្តាដែលមិនហ៊ានសាកនូវអ្វីដែលថ្មីក៏ត្រូវបានរាប់បញ្ចូលដែរ។ ជាការពិត ប្រជាជនកម្ពុជាភាគច្រើនមិនសូវហ៊ានសាកល្បងទៅនឹងអ្វីដែលថ្មី ពួកគេចូលចិត្តគិតតែផលប្រយោជន៍រយៈពេលខ្លី។ មែនទែនទៅ ពួកគេឃើញផលិតផល ឬសេវាកម្មណាមួយដែលលក់ដាច់ក្នុងទីផ្សារ ពួកគេតែងតែតាមគ្នាដែលនាំឲ្យមានអ្នកលក់ច្រើនជាងអ្នកទិញក្នុងទីផ្សារ។ បើផ្អែកតាមទ្រឹស្តី ការផ្គត់ផ្គង់ និងតម្រូវការ របស់ Adam Smith នៅក្នុងឆ្នាំ1776 បានលើកឡើងថា កាលណាការផ្គត់ផ្គង់លើសពីតម្រូវការ តម្លៃនៃផលិតផលឬសេវាកម្មនោះនឹងធ្លាក់ចុះ។ ការដែលប្រជាជនយើងចូលចិត្តចម្លងគ្នាក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មបានរាំងស្ទះការនវានុវត្តន៍យ៉ាងខ្លាំងខ្លា។ រាំងស្ទះដោយហេតុថា អ្នកដែលមានគំនិតនវានុវត្តន៍ថ្មីៗ ក៏មិនហ៊ានបញ្ចេញវាទៅលើទីផ្សារ ព្រោះខ្លាចគេចម្លងតាម។ ចំណែក អ្នកដែលចម្លងគំនិតអាជីវកម្មពីគេវិញ នៅពេលដែលការផ្គត់ផ្គង់លើសពីតម្រូវការ នោះការលក់របស់គេនឹងធ្លាក់ចុះ ហើយវាធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អាចដោយសារតែអ្នកទាំងនោះខ្ចីលុយពីកម្ចីណាមួយ ឬខ្ចីពីធនាគារយកមកទិញបរិក្ខារធ្វើអាជីវកម្ម។ ក្រៅពីកត្តាទាំងនេះ យើងក៏អាចមើលទៅលើកត្តាខ្វះការគាំទ្រថវិកាទៅលើវិស័យស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍។ ជាក់ស្តែងប្រទេសកម្ពុជាចំណាយត្រឹមតែ០.១២ភាគរយទៅលើការស្រាវជ្រាវនិងអភិវឌ្ឍន៍នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប(R&D to GDP Ratio)តែប៉ុណ្ណោះក្នុងឆ្នាំ២០២០។ ដោយ1/3នៃថវិកាដែលគាំទ្រគម្រោងលើវិស័យនេះ មានប្រភពមកពីម្ចាស់ជំនួយបរទេស និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ សរុបសេចក្តីមក ការនវានុវត្តន៍នៅកម្ពុជា នៅតែមានកម្រិតទោះបីជាមានគោលនយោបាយជម្រុញពីដ្ឋាភិបាលយ៉ាងណាក្តី។ ប្រព័ន្ធនវានុវត្តន៍ត្រូវចាប់ផ្តើមពីយើងទាំងអស់គ្នា ដើម្បីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និរន្តរភាព និង អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ កត្តាដែលបានលើកឡើងខាងលើនេះ អាចដោះស្រាយបានទៅតាមការលើកកម្ពស់ការអប់រំក្នុងវិស័យវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម គណិតវិទ្យា (STEM) ការសហការរវាង រដ្ឋនិងឯកជន និងជំរុញការលើកទឹកចិត្តផ្នត់គំនិតថ្មីៗដែលមានប្រយោជន៍ដល់សង្គម។ ការនវានុវត្តន៍អាចនាំទៅរកការបង្កើតផលិតផលនិងសេវាកម្មថ្មីៗ ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាកន្លែងប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ក្នុងឆាកអន្តរជាតិ។ ការប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ក្នុងឆាកអន្តរជាតិអាចទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេស និងពិពិធកម្មទីផ្សារដែលអាចបង្កើតការងារជាច្រើនដល់ប្រជាជន៕ ដើម្បីជំរុញនវានុវត្តន៍ឲ្យទៅមុខ យើងត្រូវកសាងធនធានមនុស្សនៅក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យាវិទ្យាសាស្ត្រ និងនវានុវត្តន៍ជាមុនសិន ដោយលើកកម្ពស់ឬបញ្ចូលចំណេះដឹងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ ឌីជីថល និងសហគ្រិនភាពទៅក្នុងវិស័យអប់រំតាំងពីក្មេងដើម្បីឲ្យពួកគេយល់ដឹង និងស្រឡាញ់វិស័យទាំងនោះ។

កម្ពុជាត្រូវយល់ច្បាស់ពីអបិយជំនឿនិងសាសនាដើម្បីលើកកម្ពស់សុខដុមរមនីយកម្មសាសនានិងទប់ស្កាត់ការកេងប្រវ័ញ្ចក្រោមរូបភាពជំនឿសាសនា

politik Sep 01, 2024

ប្រភពរូបភាព៖ តំណរភ្ជាប់ តាមរយៈបាវចនាជាតិ «ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ» គេអាចដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា សាសនាពិតជាដើរតួនាទីសំខាន់នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជនខ្មែរ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពលរដ្ឋគ្រប់រូបសុទ្ធតែមានជំនឿលើអរូបធម៌តាមបែបផែនរៀងៗខ្លួន។ បើតាមរបាយការណ៍ជំរឿនប្រជាជនថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០១៩ នៅប្រទេសកម្ពុជាមានប្រជាជន ៩៦,៩ភាគរយជាពុទ្ធសាសនិក ១,៥៤ភាគរយជាសាសនិកអ៉ីស្លាម ០,៤ភាគរយជាគ្រិស្ដសាសនិក និង០,៨ភាគរយមានជំនឿលើសាសនាផ្សេងទៀត។ ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃការរីកចម្រើនផ្នែកសាសនាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហាក់ល្អប្រសើរឡើង បើប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសមួយចំនួនតួយ៉ាង ថៃ មីយ៉ាន់ម៉ា ហ្វីលីពីន ឥណ្ឌា និងបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់មួយចំនួនទៀតដែលកំពុងមានជម្លោះសាសនានៅឡើយ។ ភាពចម្រុះនៃការប្រតិបត្តិជំនឿសាសនារបស់ប្រជាជនកម្ពុជាបានកើតឡើងយូរណាស់មកហើយ ពោលគឺតាំងតែពីអំឡុងសម័យអាណាចក្រអង្គរមកម៉្លេះ។ ក្នុងសម័យអាណាចក្រអង្គរ ការគោរពប្រតិបត្តិជំនឿសាសនាពីហិណ្ឌូសាសនាដល់ពុទ្ធសាសនាដែលបានផ្លាស់ទៅតាមរជ្ជកាលនៃអង្គព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ និងទំនាក់ទំនងវប្បធម៌សេដ្ឋកិច្ចជាមួយបរទេសតរៀងមក។ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះដែរ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងមាត្រា ៤៣ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំង ២ភេទមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការអនុវត្តផ្នែកជំនឿនិងសាសនាណាក៏បានដែលមិនប៉ះពាល់ដល់ជំនឿ ឬសាសានាដទៃ ឬប៉ះពាល់ដល់សណ្ដាប់ធ្នាប់និងសុខសន្តិសុខសាធារណៈ។ ប្រជាជនកម្ពុជាអាចផ្សារភ្ជាប់ការរស់នៅជាមួយជំនឿសាសនារហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះបានគឺដោយសារអរូបធម៌ដ៏ចម្រុះរបស់កម្ពុជាតាំងពីបុរាណកាល និងបរិយាកាសសង្គមអំណោយផលក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ននេះឯង។ សេរីភាពនិងភាពសម្បូរបែបនៃជំនឿសាសនាដូច្នេះហើយ ទើបប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនអាចគោរពប្រតិបត្តិជំនឿសាសនារបស់គេបានសព្វថ្ងៃនេះ។ យ៉ាងណាមិញ ទោះបីប្រទេសកម្ពុជាមិនធ្លាប់មានជម្លោះផ្នែកជំនឿសាសនាគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ក៏ប៉ុន្តែកម្ពុជានៅតែរងគ្រោះដោយការកេងប្រវ័ញ្ចរបស់ជនទុច្ចរិតក្រោមរូបភាពជំនឿសាសនា។ អ្នកខ្លះគិតថា ការគោរពប្រតិបត្តិជំនឿសាសនាទទួលបានមគ្គផល តែខ្លះទៀតមិនបានដូចការគិតឡើយ។ អ្នកខ្លះបានជួបបញ្ហា បាត់បង់ប្រយោជន៍ និងក្លាយជាជនរងគ្រោះដោយអំពើហិង្សាដែលពេលខ្លះអាចឈានដល់ការបាត់បង់អាយុជីវិតទៀតផង។ ការផុងខ្លួនរងទុក្ខព្រោះជំនឿសាសនានេះ គឺដោយសារចំណេះដឹងបុគ្គលនោះមានកម្រិត និងយល់ខុសពីការគោរពប្រតិបត្តិក្នុងជំនឿសាសនាដែលជាសកម្មភាពមិនមានចែងក្នុងសាសនា។ ការយល់ខុសទាំងនោះត្រូវជនខិលខូចមួយចំនួនយកមកបោកប្រាស់ និងកៃបន្លំអ្នកដទៃ។ តាមការកត់សម្គាល់ ប្រជាជនខ្មែរខ្លះហាក់មានជំនឿខុសក្បួតខុសខ្នាតផ្តេសផ្តាស លើការស្រោចទឹករំដោះគ្រោះលើករាសី ការគោរពសត្វធាតុរូបរាងចម្លែកៗ និងការព្យាបាលជំងឺតាមបែបមន្តអាគមអូមអាមជាដើម។ ជំនឿដ៏ងប់ងុលទាំងនេះបានបន្សល់ស្លាកស្នាមជាច្រើនដល់សង្គមខ្មែរ។ សេចក្តីរាយការណ៍ជាច្រើនបានបង្ហាញថា ក្នុងឆ្នាំ២០១០មានករណីលួចថតរូបភាពអាក្រាតកាយរបស់នារីដែលទៅស្រោចទឹកនៅកុដិវត្ត ក្នុងឆ្នាំ២០២២មានករណីរំលោភកុមារដែលទៅព្យាបាលជំងឺតាមរបៀបស្រោចទឹកជាមួយគ្រូមន្តអាគមម្នាក់ និងនៅឆ្នាំ២០២២ដដែលនោះមានករណីគ្រូទាយនិងមន្តអាគមរួមគ្នាបោកប្រាស់ប្រាក់ពលរដ្ឋរាប់លាន។ បន្ថែមពីនេះ ការជឿងប់ងុលគ្មានមូលដ្ឋានក៏បានបង្កឱ្យមនុស្សក្លាយជាជងគ្រោះដោយការរើសអើងដោយមិនដឹងខ្លួន។ ជាក់ស្តែងកាលពី១០ឆ្នាំមុន បុរសមានពិការភាពដៃម្នាក់ត្រូវបានបណ្តេញចេញពីភូមិកំណើត និងរងការគំរាមសម្លាប់សមាជិកគ្រួសារ ពីព្រោះអ្នកភូមិយល់ខុសថាបុរសម្នាក់នោះមានគ្រូបារមីសណ្ឋិត។ ការយល់និងគោរពប្រតិបត្តិជំនឿសាសនាខុសគ្មានមូលដ្ឋានទាំងនោះគឺជាហេតុផលចាំបាច់ដែលកម្ពុជាត្រូវធានាឱ្យបាននូវការអប់រំជំនឿសាសនាស៊ីជម្រៅ និងច្បាស់លាស់។ ដើម្បីអាចធ្វើទៅបាន កម្ពុជាទាមទារការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីទាំងអស់ ពិសេសរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់ក្នុងវិស័យពាក់ព័ន្ធ តួយ៉ាងវិស័យអប់រំ។ ក្នុងន័យនេះ ក្រសួងអប់រំត្រូវដាក់បញ្ចូលមុខវិជ្ជាស្តីពីការអប់រំសាសនាចម្រុះ និងត្រូវផ្សព្វផ្សាយស្តីពីជំនឿសាសនាឱ្យទូលំទូលាយនៅតាមគ្រប់កន្លែងទីសក្ការៈរបស់គ្រប់សាសនា និងទីតាំងសាធារណៈ។ ការដាក់បញ្ចូលការសិក្សាស៊ីជម្រៅអំពីសាសនាចម្រុះនឹងអាចផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍ច្រើនដល់យុវជន តាមរយៈការអប់រំពួកគេឱ្យចេះគោរពអ្នកដទៃ និងយល់ដឹងកាន់តែទូលំទូលាយអំពីទស្សនៈនិងជំនឿ។ កម្ពុជានឹងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីការអប់រំសាសនាជាច្រើនផ្សេងទៀតដូចជា បង្កើនចំណេះដឹងអំពីវប្បធម៌និងជំនឿទូទៅរបស់ពិភពលោក បង្កើតនូវសុខុមាលភាពរឹងមាំខាងផ្លូវអារម្មណ៍ បង្កើនសីលធម៌និងសុភមង្គលផ្ទាល់ខ្លួន ជៀសវាងភាពជ្រុលនិយមនិងការរើសអើងសាសនា និងជាពិសេស ទាញមនុស្សឱ្យចូលរួមចំណែកកសាងសហគមន៍កាន់តែច្រើនឡើង។ ទន្ទឹមនេះ ការដាក់បញ្ចូលការអប់រំនិងការផ្សព្វផ្សាយអំពីចំណេះដឹងស៊ីជម្រៅក៏មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងផងដែរក្នុងការផ្តល់មូលដ្ឋាននៃការគិតពិចារណាដល់ប្រជាជនកម្ពុជាជារួម។ ក្រៅតែពីការដាក់បញ្ចូលកម្មវិធីសិក្សានៅក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំនិងការផ្សព្វផ្សាយ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ក៏គួរពិចារណានៅក្នុងរៀបចំតាក់តែងច្បាប់ យុទ្ធនាការ និងគោលនយោបាយបន្ថែមទៀត ដោយបញ្ចូលការដាក់ពិន័យដល់អ្នកដែលនាំឱ្យមានការរើសអើងទៅលើជំនឿ និងសាសនា រួមទាំងជនទាំងឡាយណាដែលប្រើប្រាស់សាសនាជាមធ្យោបាយបោកប្រាស់ដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍។ រដ្ឋាភិបាលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធក៏គួរគាំទ្រ ការសម្របសម្រួល និងដាក់បញ្ចូលគំនិតផ្ដួចផ្ដើមក្នុងសហគមន៍ដែលបង្កើតនូវសុខដុមខាងផ្នែកសាសនា ដូចជាការផ្លាស់ប្ដូរ ឬក៏ការជជែកពិភាក្សាសែ្វងយល់រវាងប្រជាជនដែលមានជំនឿនិងសាសាផ្សេងគ្នាផងដែរ។  កម្ពុជាជាប្រទេសដែលមានសុខដុមនីយកម្មផ្នែកសាសនា និងមានលក្ខណៈអំណោយផលខ្លាំងក្នុងការគោរពប្រតិបត្តិនិងទទួលយកជំនឿនានាដែលប្រជាជននីមួយៗចង់បាន ប៉ុន្តែដើម្បីឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង រដ្ឋាភិបាលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធគួរចាប់ផ្ដើមកែសម្រួលចំណុចខ្វះខាតមួយចំនួនដូចជាការអប់រំនៅក្នុងផ្នែកសាសនាប្រកបដោយភាពត្រិះរិះពិចារណា ដើម្បីជៀសវាងការគេងប្រវ័ញ្ចផលប្រយោជន៍នានាពីសំណាក់ជនខិលខូច និងទប់ស្កាត់ការផ្សព្វផ្សាយអវិជ្ជមានដែលបង្កឲ្យមានការរើសអើងសាសនានៅក្នុងប្រទេស និងកិច្ចខិតខំផ្សេងៗទៀត ដោយរដ្ឋាភិបាលគួរដាក់ចេញគោលនយោបាយ ឬគំនិតផ្ដួចផ្ដើមផ្សេងៗនៅក្នុងសហគមន៍ ប្រកបដោយភាពជាក់លាក់និងនិរន្តរភាព៕

ការបញ្ជ្រាបការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅកម្ពុជា

politik Aug 28, 2024

រូបភាពដោយ៖ កាហ្វេនយោបាយ កម្ពុជាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍មួយក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានប្រជាជនប្រមាណជាង១៧លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ និងមានអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រហាក់ប្រហែល១%ក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ(UNDP)។ បើយើងផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើវិស័យដឹកជញ្ចូនក្នុងប្រទេស អ្វីដែលយើងចាប់អារម្មណ៍ថាកំពុងមានវឌ្ឍនភាព និងភាពរីកចម្រើននោះគឺ ភាពសម្បូរបែបនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្តរួមមានសា្ពន ផ្លូវ ថ្នល់ កំពង់ផែ និងអាកាសយានដ្ឋានថ្មីៗ ដែលជាធាតុផ្សំដ៏សំខាន់មួយក្នុងការចូលរួមចំណែកអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គម។ តែយ៉ាងណាមិញ នៅទន្ទឹមនឹងភាពរីកលូតលាស់ឥតឈប់ឈរនៃការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ វិបត្តិគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍តាមដងផ្លូវនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់ និងដោះស្រាយជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០៩ ដល់ឆ្នាំ២០២៣ នៅកម្ពុជាមានករណីគ្រោះថ្នាក់កើតឡើងសរុបចំនួនជាង២ម៉ឺនករណី(២៥ ៨៤២)។ ក្នុងនោះ ជាង២ពាន់ករណីបណ្តាលឱ្យមនុស្សបាត់បង់ជីវិត ដែលគិតជាមធ្យមប្រមាណ៥.៤នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃ។ ករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ភាគច្រើន គេសង្កេតឃើញថា អ្នកបើកបរពុំគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍ដូចជា ការបើកបរលើសល្បឿនកំណត់ បើកបរក្រោមឥទ្ធិពលនៃគ្រឿងស្រវឹង ការសេពគ្រឿងញៀន បញ្ហាបច្ចេកទេសយានយន្ត និងកត្តាចម្បងមួយទៀតនោះ គឺឥរិយាបថរបស់អ្នកបើកបរផ្ទាល់។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យរបស់ គណៈកម្មការជាតិ សុវត្ថិភាពផ្លូវគោក(NRSC) និងអង្គការសហប្រជាជាតិ(UNDP)។ ការកើនឡើងនៃចំនួនពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងទីក្រុង និងដើម្បីឆ្លើយតបជាចាំបាច់ចំពោះការវិវត្តន៍ទៅមុខដ៏ឆាប់រហ័សនៃសេដ្ឋកិច្ចសង្គម បានធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្តើមពង្រីកទីក្រុងបន្តិចៗម្តងតាមរយៈការបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្ម សាលារៀន ផ្សារទំនើប និងហេដ្ឋរចនាសម្ព័ន្ធរូបវ័ន្តនានា។ ម្យ៉ាងទីក្រុងភ្នំពេញ គឺជាទីកន្លែងដែលប្រមូលផ្តុំទៅដោយតំបន់សេដ្ឋកិច្ចចម្រុះ បច្ចេកវិទ្យាទំនើបៗ និងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកឧស្សាហកម្មវិទ្យាសាស្ត្រ ដែលធ្វើឲ្យលំហូរប្រជាជនរស់នៅតាមទីជនបទងាកមកស្វែងរកឱកាសការងារនៅទីក្រុងកាន់តែច្រើនទៅៗ និងជាហេតុធ្វើឱ្យមានការកកស្ទះតាមដងផ្លូវខ្លាំងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។   បញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ និងការរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដឹកជញ្ចូនមិនបានត្រឹមត្រូវ វានឹងបង្កផលវិបាកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដល់ការរីកចម្រើននៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ដែលកត្តាធំចម្បងគឺការបាត់បង់ធនធានមនុស្សដែលជាស្នូលសម្រាប់ការកសាងប្រទេសជាតិ និងបង្អាក់ដំណើរការខ្សែច្រវ៉ាក់ផ្គត់ផ្គង់សម្រាប់លំហូរសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ការដឹកជញ្ចូនប្រៀបបានទៅនឹងសរសៃឈាមសម្រាប់ទ្រទ្រង់ប្រទេសជាតិទាំងមូលឲ្យមានចលនារស់រវើក ក្នុងការបំពេញសកម្មភាពគ្រប់បែបយ៉ាង។ ប្រសិនបើបញ្ហានេះនៅតែជាចំណោទ គ្មានដំណោះស្រាយបានត្រឹមត្រូវទេ នោះទីក្រុងនឹងប្រែក្លាយទៅជាកន្លែងដ៏សែនកកស្ទះ អួរអាប់ ពោរពេញដោយផ្សែងពុល ហើយមិនយូរមិនឆាប់លំហូរសេដ្ឋកិច្ចនឹងត្រូវរាំងស្ទះដោយសារបញ្ហានេះមិនខាន។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ គេមានវិធីសាស្រ្តជាច្រើន ដូចជាការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបន្ថែម និងការរៀបចំផែនការដឹកជញ្ចូនឲ្យបានល្អប្រសើរតាមរយៈការរួមបញ្ចូលបច្ចេកវិទ្យាទំនើប និងសេវាកម្មផ្សេងៗ ជាពិសេសនោះគឺ ការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ។ តើមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈគឺជាអ្វី? វាជះឥទ្ធិពលយ៉ាងណាខ្លះ? តើយើងគួរមានដំណោះស្រាយបែបណាខ្លះដើម្បីឲ្យវិស័យមួយនេះដំណើរការ? មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ គឺជាប្រព័ន្ធនៃការដឹកជញ្ជូនសម្រាប់អ្នកដំណើរតាមប្រព័ន្ធជាក្រុមដែលមានសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ដល់សាធារណៈជនទូទៅ ហើយមានលក្ខណៈខុសពីការដឹកជញ្ចូនឯកជន វាមានពេលវេលាកំណត់ជាក់លាក់ និងដំណើរការលើខ្សែផ្លូវច្បាស់លាស់។មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈមានច្រើនប្រភេទដូចជា តាមផ្លូវទឹករួមមានសាឡាង នាវា, តាមផ្លូវគោករួមមាន រថភ្លើង និងរថយន្តក្រុងសាធារណៈ និងផ្លូវអាកាសគឺយន្តហោះ។  ដើម្បីឲ្យការអានប្រធានបទមួយនេះកាន់តែងាយយល់ គឺយើងសូមកំណត់ទំហំដែនកំណត់នៃប្រធានបទនេះដោយលើកយកតែការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈតាមផ្លូវគោក ដែលរួមមានរថភ្លើងនិងរថយន្តក្រុងសាធារណៈមកអធិប្បាយឡើង។ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសលោកខាងលិចដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើនភាគច្រើន សុទ្ធតែរៀបចំនិងអនុវត្តការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈ ក្នុងនោះរួមមាន រថយន្តក្រុងសាធារណៈ និងរថភ្លើងសាធារណៈ ដែលវាជាមធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនមួយបែបដែលមានគុណសម្បត្តិយ៉ាងច្រើនជាងគុណវិបត្តិដល់ការដឹកជញ្ចូនក្នុងទីក្រុង ផងនិងក្រៅទីក្រុងផង ព្រមទាំងជាការដឹកជញ្ជូនដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាវាមាននិរន្តរភាព ជួយដល់បរិស្ថាននាពេលអនាគត ។ ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅក្នុងប្រទេសយើងសព្វថ្ងៃ មិនទាន់មានភាពជឿនលឿន និងរលូននៅឡើយទេ។ កត្តាដែលធ្វើឲ្យការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅកម្ពុជាមិនទទួលបានជោគជ័យ បណ្តាលមកពីកត្តាជាច្រើនយ៉ាងដូចជា មិនមានដីគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់សាងសង់ផ្លូវ និងទីតាំងសម្រាប់ការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅក្នុងទីក្រុង។ រថយន្តក្រុង ត្រូវការគន្លងផ្លូវមួយដាច់ដោយឡែក មានទីតាំងចំណតសម្រាប់អ្នកដំណើររងចាំត្រឹមត្រូវ រីឯរថភ្លើងត្រូវការដីសម្រាប់សាងសង់ផ្លូវរថភ្លើងផង នឹងផ្លូវដែលមានសុវត្ថិភាពផងដែរ។ កត្តាបន្ទាប់គឺ កង្វះបច្ចេកវិទ្យាទំនើប និងអ្នកបច្ចេកទេស ដែលគ្រប់គ្រងនិងគាំទ្រប្រព័ន្ធដឹកជញ្ចូនទាំងនោះអោយមានទំនាក់ទំនងគ្នាដោយរលូន នាំឲ្យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដែលគាំទ្រលើវិស័យនេះមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន។ បើយើងក្រឡេកមើលទៅលើការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដឹកជញ្ចូននេះទៀតសោត ត្រូវការចំណាយដើមទុនច្រើន រីឯផលចំណេញឬកម្រៃដែលទទួលបានត្រឡប់មកវិញមានតិចតួចបំផុត នេះជាបញ្ហាមួយដែលស្ថាប័នរដ្ឋ និងស្ថាប័នឯកជនជាច្រើនមិនសូវហ៊ានសម្រេចចិត្តវិនិយោគលើវិស័យនេះ។ កត្តាប្រឈមមួយទៀតនោះគឺ ការបម្រើសេវាកម្មអតិថិជន នៅមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន ដូចជា ភាពយឺតយ៉ាវនៃការមកដល់ និងរយៈពេលធ្វើដំណើរយូរ ធ្វើអោយប្រជាជនយល់ថាការធ្វើដំណើរបែបនេះ មានផលលំបាកច្រើន ដូច្នេះពួកគេក៏សម្រេចចិត្តជ្រើសរើសការធ្វើដំណើរដោយខ្លួនឯងវិញវាងាយស្រួលជាង។ កត្តាចុងក្រោយគឺ ប្រជាជនមួយចំនួនធំមិនបានដឹងអំពីការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈ របៀបនៃការប្រើប្រាស់ និងអត្ថប្រយោជន៍នៃការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយទាំងនេះឡើយ។ ជួនកាល ប្រជាជនមិនគាំទ្រលើការអនុវត្តគម្រោងនេះទេ ព្រោះវាប៉ះពាល់លើដីរបស់ពួកគាត់ មុខរបរការរកស៊ី និងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់គាត់ជាច្រើនទៀត។ ទោះបីជាការអនុវត្តគម្រោងនេះមានផលលំបាកច្រើនក៏ពិតមែន តែយ៉ាងណាគុណសម្បត្តិនៃការដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់នៃមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនប្រភេទនេះមានច្រើនរាប់មិនអស់រួមមានដូចជា ចូលរួមកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នCO2 កម្តៅ ដែលបំភាយចេញយានជំនិះ ដែលបំពុលដល់បរិយាកាស ប៉ះពាល់ដល់សុខភាពរាងកាយមនុស្ស ព្រមទាំងបណ្តាលឲ្យអាកាសធាតុលើភពផែនដីមានការប្រែប្រួលខ្លាំង។ លើសពីនេះ វាជួយសម្រួលដល់ការកកស្ទះចរាចណ៍បានមួយចំណែកធំ ប្រៀបដូចជាមនុស្ស៥០នាក់ត្រូវប្រើយានជំនិះ៥០គ្រឿង តែការប្រើឡានក្រុងឬរថភ្លើងត្រឹមតែ១គ្រឿងតែប៉ុណ្ណោះ។ សោភ័ណជីវិតរបស់ប្រជាជននឹងត្រូវបានលើកកម្ពស់ មានសមធម៌ តាមរយៈការផ្តល់តម្លៃដល់មនុស្សទូទៅគ្រប់ៗគ្នា រួមទាំង ព្រះសង្ឃ កុមារ មនុស្សចាស់ និងស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ជនមានពិការភាពឲ្យធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីជិតឆ្ងាយមានភាពងាយស្រួល ព្រមទាំងមានសុវត្ថិភាពខ្ពស់ និងចំណាយអស់តិច បើទោះបីជាពួកគាត់មិនមានយានជំនិះទំនើបសម្រាប់ធ្វើដំណើរផ្ទាល់ខ្លួនក៏ដោយ។ ជាមួយគ្នានោះ វានឹងជួយលាបពណ៌អោយទីក្រុងកាន់តែមានសោភ័ណភាពទ្វេដង ព្រមទាំងជួយទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ឲ្យចូលចិត្តបរិយាកាសបែបនេះ និងការរស់នៅបែបនេះបន្ថែមទៀត។ ចំពោះការដឹកជញ្ចូនទំនិញដែលដាក់តាមទូររថភ្លើង វានឹងជួយសន្សំសំចៃពេលវេលា ការចំណាយលើថ្លៃប្រេងសាំងច្រើន ទប់ស្កាត់គ្រោះថ្នាក់នាតាមដងផ្លូវ ព្រមទាំងទប់ស្កាត់ការខូចខាតនៃផ្លូវថ្នល់ដោយសារទំងន់ធ្ងន់រាប់សិបតោនរបស់រថយន្តនិងទំនិញនៅលើដងផ្លូវបានច្រើនទៀតផង។ ម្យ៉ាងការឌីហ្សាញខ្សែរថយន្តក្រុង និងខ្សែរថភ្លើងនីមួយៗសុទ្ធតែតភ្ជាប់ទៅតំបន់សំខាន់ៗ ដូច្នេះការដឹកជញ្ចូននឹងមានផលចំណេញច្រើនតាមរយៈខ្សែបណ្តាញផ្គត់ផ្គង់ទាំងនេះ។ ដើម្បីអោយមធ្យោបាយសាធារណៈទាំង២នេះសម្រេចចេញជាសមិទ្ធផលបាន លុះតែមានការចូលរួមទាំងរាជរដ្ឋាភិបាលផង និងក្នុងនាមយើងជាប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបផង។ រាជរដ្ឋាភិបាលឬប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបមិនអាចសម្រេចកិច្ចការណាមួយដោយមិនបានពឹងពាក់គ្នា និងគាំទ្រគ្នាទៅវិញទៅមកបានឡើយ។ រឿងគ្រប់យ៉ាងលំបាកនៅពេលដំបូង តែបើយើងដឹងពីលទ្ធផលដ៏ល្អត្រចះត្រចង់របស់វាហើយ ការតស៊ូរបស់យើងចំពោះកិច្ចការនោះមិនអាសារបង់ឡើយ ដូចពាក្យស្លោកខ្មែរបុរាណថា «លំបាកមុនស្រណុកក្រោយ»។ ដូច្នេះ យើងត្រូវចាប់ផ្តើមធ្វើផែនការពីចំណុចលំបាកៗជាមុន ដូចជាការបង្កើតគោលនយោបាយមួយសម្រាប់ការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ ព្រោះការមានគោលនយោបាយមួយច្បាស់លាស់ នឹងជួយធ្វើការបំពេញការងារកាន់ងាយស្រួលជាមួយវិស័យផ្សេងៗដែលពាក់ព័ន្ធ ដូចជាការប្រើប្រាស់ដីធ្លីជាដើម។ ក្រៅពីការធ្វើគោលនយោយបាយជាក់លាក់ ចំណុចសំខាន់មួយទៀតគឺ ការមានផែនការអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុងច្បាស់លាស់ ព្រោះថាការរៀបចំប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូនរួចជាមុន មុនពេលសំណង់អគារកើតឡើងគឺជារឿងមួយដ៏ល្អ សម្រាប់ឌីហ្សាញប្លង់ទីក្រុងឲ្យមានរបៀប និងបណ្តាញផ្លូវដែលមានប្រសិទ្ធភាព និងប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។ បច្ចុប្បន្ន បច្ចេកវិទ្យាទំនើប ជាផ្នែកដ៏សំខាន់មួយបែបទៀតដែលជំរុញឲ្យគម្រោងនីមួយៗ ទទួលបានជោគជ័យ ដូចជាការបំពាក់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យឆ្លាតវៃតាមដងផ្លូវ កាមេរ៉ាសុត្ថិភាព ប្រព័ន្ធបង់ប្រាក់ស័្វយប្រវត្តិ និងមានជាច្រើនទៀតដែលជួយសម្រួលដល់ការអនុវត្តគម្រោង។ ម្យ៉ាងទៀត ការចូលរួមកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់យានយន្តឯកជនក៏ជាផ្នែកដែលត្រូវគិតគូរផងដែរ កាលណាមនុស្សម្នាសម្រេចចិត្តមានរថយន្តផ្ទាល់ខ្លួនហើយ ពួកគេពិបាកណាស់ក្នុងការងាកមកប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈ ដូច្នេះដើម្បីទប់ស្កាត់ឬកាត់បន្ថយយានយន្តផ្ទាល់ខ្លួនបាន រាជរដ្ឋារភិបាលអាចមានវិធានការជាច្រើនដូចជាការតម្លើងថ្លៃពន្ធ ថ្លៃប្រេងសាំង ពន្ធការប្រើប្រាស់ផ្លូវថ្នល់ តម្លើងថ្លៃពេលផ្លូវកំពុងស្ទះខ្លាំង រឹតបន្តឹងច្បាប់ចរាចរណ៍អោយជាប់ជាដើម។ ម្យ៉ាងការចូលរួមក្នុងរឹតបន្តឹងចំពោះប្រភេទនៃការដឹកជញ្ចូនក៏ជះឥទ្វិពលធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ ដូចជាការទប់ស្កាត់ការកែច្នៃយានយន្តខុសបច្ចេកទេសដែលធ្វើដំណើរនាតាមដងផ្លូវ របស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងគោលបំណងងាយស្រួលនិងចំណេញពេលដឹកទៅរបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែបែរជាមិនបានគិតពីស្តង់ដារ សុវត្ថិភាពចំពោះខ្លួនឯងនិងអ្នកដំណើរនៅលើដងផ្លូវជាមួយគ្នាឡើយ។ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពនេះ យើងគួរធ្វើយ៉ាងណាព្យាយាមផ្សព្វផ្សាយការប្រើប្រាស់មួយនេះដល់មនុស្សគ្រប់ប្រភេទ តាមគ្រួសារ សាលារៀន និងសហគមន៍ អោយបានយល់ដឹងផង ព្រមទាំងលើកទឹកចិត្តដល់ពួកគាត់ឲ្យគាំទ្រលើវិស័យនេះផង។ យ៉ាងណាម៉ិញ ការអនុវត្តគម្រោងមួយនេះជាក់ស្តែង និងជួបប្រទះនូវបញ្ហាច្រើនជាងនេះទៅទៀត ប៉ុន្តែកត្តាដ៏សំខាន់នោះគឺការចូលរួមយ៉ាងស្រុះដៃស្រុះជើងគ្នារវាងរាជរដ្ឋាភិបាលនិងប្រជាពលរដ្ឋ ដូចពាក្យចាស់បុរាណបានពោលថា «ចង្កឹះមួយបាច់កាច់មិនបាក់» ដូច្នឹងឯង។ ពួកយើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែរំពឹងការរស់នៅមួយដែលមានភាពសុខដុមរមនា មានសន្តិភាព សុវត្ថិភាព សុខភាពល្អ និងក្នុងសហគមន៍បៃតងមួយដែលមានសមធម៌ ការលើកទឹកចិត្ត គិតគូរពីស្តង់ដារសុវត្ថិភាព អនាម័យ និងការគោរពឲ្យតម្លៃគ្នាទៅវិញទៅមក។ ដូច្នេះ តាមរយៈចូលរួមប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅក្នុងទីក្រុងនិងតាមបណ្តាខេត្តជាកត្តាចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចសង្គមជាតិមួយផ្នែកធំទាំងក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននិងរហូតដល់អនាគត ដែលយើងមិនអាចមើលរំលងគម្រោងមួយនេះបានឡើយ ព្រោះការរស់នៅរបស់មនុស្សត្រូវទទួលបាននូវសោភ័ណភាពលំអ តម្លាភាព សុខភាព ការគោរពអោយតម្លៃ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ។ 

សត្តឃាតនិងអាជីវកម្មសាច់សុខននៅប្រទេសកម្ពុជា

politik Aug 28, 2024

ប្រភពរូបភាព៖ Animal Rescue Cambdoai, តំណរភ្ជាប់ អម្បូរអូម៉ូសាព្យាង ឬមនុស្សមានវត្តមាននៅលើភពផែនដី ប្រមាណជាង២លានឆ្នាំមកហើយ។ អម្បូរនេះតែងរស់នៅផ្ដុំគ្នាជាក្រុមៗ ដើម្បីការពារខ្លួនពីការយាយីរបស់សត្វសាហាវនានា។ អម្បូរអូម៉ូសាព្យាងមានសត្រូវជាច្រើនដែលត្រូវប្រឈមមុខជារឿយៗ។ សត្រូវមួយក្នុងចំណោមសត្រូវជាច្រើននោះគឺសត្វចចកដែលជាអម្បូរឃេនីសលូពូស។ អម្បូរឃេនីសលូពូសនេះបានវិវត្តបន្តិចម្តងៗទៅជាសត្វសុនខ ឬសត្វឆ្កែ ហើយរយៈពេលជាច្រើនលានឆ្នាំក្រោយមក សត្វសុនខបានប្តូរពីសត្រូវទៅជាមិត្តរបស់មនុស្សជាតិយើងវិញ។ ចាប់តាំងពីសម័យកាលបុរេប្រវត្តិរហូតដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន សត្វសុនខបានផ្តល់ប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនដល់មនុស្សដូចជា ការជួយមើលបសុសត្វតាមកសិដ្ឋាន និងការជួយមនុស្សមានកាយសម្បទាមិនគ្រប់គ្រាន់។ សុនខក៏ជាសត្វចិញ្ចឹមស្មោះត្រង់ និងជាមិត្តល្អរបស់មនុស្សជាតិ។ ក្នុងន័យនេះ មនុស្សគួរផ្តល់តម្លៃដល់សត្វសុនខ ក៏ប៉ុន្តែមនុស្សមួយចំនួនបែរជាបង្កើតវប្បធម៌បរិភោគសាច់សុនខទៅវិញ។ ក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតឃើញថាការបរិភោគសាច់សុនខមាននៅច្រើនតំបន់ និងត្រូវបានអ្នកបរិភោគទាំងនោះដាក់ឈ្មោះវាថា សាច់ពិសេសនិងសាច់គោតូចទៀតផង។ យោងតាមអ្នកនាំពាក្យរបស់អង្គការហ្វផរ (Four Paws) សត្វសុនខប្រមាណជាង ៣០លានក្បាលត្រូវបានសម្លាប់ជារៀងរាល់ឆ្នាំសម្រាប់ធ្វើអាជីវកម្មនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី ហើយនៅក្នុងចំណោមនោះសុនខចំនួន ៣លានក្បាលត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ទំនោរបរិភោគសាច់សុនខរបស់មនុស្សនេះមិនមែនដើម្បីតែចម្អែតក្រពះទេ តែជាការបង្អួតភាពអស្ចារ្យ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកបរិភោគខ្លះយល់ថា សាច់សុនខគឺជាអាហារជំនួយផ្នែកសុខភាពរាងកាយ។  ក្នុងយុគសម័យនេះ សម្បូរម្ហូបអាហារ និងថ្នាំបំប៉នច្រើនប្រភេទណាស់ ខណៈគ្មានការពន្យល់បែបវេជ្ជសាស្ត្រណាមួយណែនាំឱ្យ មនុស្សទៅបរិភោគសាច់សុនខដើម្បីសុខភាពរាងកាយដែរ។ ហើយតើប្រទេសកម្ពុជាខ្វះអាហារពិតមែនឬ? តាមពិតទៅ ហេតុផលទាំងអស់នោះគ្រាន់តែដំណាលតៗគ្នា និងគ្រាន់ជាលេសមិនសមហេតុផលតែប៉ុណ្ណោះ។ និន្នាការបរិភោគសាច់សុនខជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានជាច្រើនដល់សង្គមកម្ពុជា។ ការបរិភោគសាច់សុនខគឺជាហានិភ័យនៃសុខភាពសាធារណៈ ព្រោះថាទាំងអ្នកលក់និងអ្នកបរិភោគសាច់សុនខងាយប្រឈមនឹងមេរោគកាចសាហាវនានាដែលមាននៅក្នុងសុនខ ពិសេសជំងឺឆ្កែឆ្កួត។ យោងតាមវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ សុនខដែលខាំគឺមានជំងឺឆ្កែឆ្កួតដល់ទៅ ៥០ភាគរយឯណោះ។ តាមការពន្យល់បែបវេជ្ជសាស្ត្រ ជំងឺឆ្កែឆ្កួតមិនត្រឹមតែឆ្លងនៅពេលដែលឆ្កែខាំទេ តែវាក៏ឆ្លងនៅពេលដែលបរិភោគសាច់ដែលផ្ទុកជំងឺដែរ។ ជាការកត់សម្គាល់ សាច់ខុនខដាក់លក់និងចំអិនមួយចំនួនគឺជាសត្វចិញ្ចឹម ឬចាត់ទុកជាសមាជិកគ្រួសារដែលជនទុច្ចរិតចាប់លួចពង្រាត់ ខណៈមួយភាគធំគឺជាសុនខអនាថាគ្មានម្ចាស់។ គួរដឹងថា នៅប្រទេសកម្ពុជាមានសត្វឆ្កែភាគតិចណាស់ដែលបានចាក់ថ្នាំបង្ការជំងឺឆ្កែឆ្កួត។ ម្ល៉ោះហើយ គ្មាននរណាអាចដឹងទេថាសុនខទាំងនោះមានផ្ទុកមេរោគនិងជម្ងឺអ្វីខ្លះ មុនពេលដែលយកមកចម្អិនជាអាហារ។ បន្ថែមពីនេះ ការបរិភោគសាច់សុនខសុទ្ធសឹងកើតចេញពីទង្វើអមនុស្សធម៌ អំពើចោរកម្ម និងជាសកម្មភាពខុសច្បាប់។ សុនខទាំងនោះត្រូវគេផ្តាច់ជីវិតដោយវិធីយ៉ង់ឃ្នងដូចជាការទាក់ក ឬការដាក់ថ្នាំបំពុលជាដើម។ ចំណែកកន្លែងសត្តឃាតទៀតសោត ស្ទើរតែទាំងអស់ដំណើរការគ្មានច្បាប់អនុញ្ញាតដែរ។ ប្រទេសកម្ពុជាមិនមានច្បាប់ចែងពីការហាមឃាត់បរិភោគសត្វសុនខ ប៉ុន្តែការដើរទាក់ទិញ-លក់ និងពិឃាតសត្វយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតគឺវាផ្ទុយនឹងច្បាប់ស្ដីពីសុខភាពសត្វ និងផលិតកម្មសត្វ។ ក្រៅពីហានិភ័យសុខភាពសាធារណៈនិងជាសកម្មភាពខុសច្បាប់ ការបរិភោគសាច់សុនខក៏ជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់វិស័យទេសចរណ៍ដែរ។ តើអ្នកនៅចាំទេថា តំបន់ទេសចរណ៍ឈានមុខខេត្តសៀមរាប ធ្លាប់ជាទីតាំងធ្វើអាជីវកម្មសាច់សុនខធំជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយបានផ្គត់ផ្គង់នាំចេញទៅតំបន់ផ្សេងៗ ពិសេសរាជធានីភ្នំពេញ។ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានតែខេត្តសៀមរាបប៉ុណ្ណោះដែលបានដាក់បម្រាមមិនឱ្យមានការសម្លាប់ និងការជួញដូរសត្វសុនខកាលពីឆ្នាំ២០២០។ ប្រសិនបើគ្មានយន្តការហាមឃាត់ការបរិភោគសត្វឆ្កែទេ ខេត្តសៀមរាបនឹងប៉ះពាល់ដល់វិស័យទេសចរណ៍ជាមិនខាន។ មានភ្ញៀវទេសចរច្រើនណាស់ដែលប្រទុសារ៉ាយ នៅពេលប្រទះឃើញក្បាលសពសុខនដែលដាក់តាំងនៅតាមដងផ្លូវ ព្រោះរូបភាពនេះបង្ហាញឱ្យឃើញពីភាពឃោរឃៅរបស់មនុស្ស។ អាជីវកម្មរបៀបនេះមិនមែនជាមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ភ្ញៀវទេសចរទេ តែវាប៉ះពាល់កេរ្ត៍ឈ្មោះកម្ពុជាជារួមដែរ។ ការបរិភោគសាច់សុនខគឺជាទង្វើអសិលធម៌ ដែលតាំងពីបុរាណកាលមកបុព្វបុរសខ្មែរគិតថានឹងនាំគ្រោះចង្រៃអាប់រាសីដល់ខ្លួន ព្រោះសត្វសុខនជាសត្វចិញ្ចឹម។ មិនត្រឹមតែសត្វសុខនទេដែលលោកមិនបរិភោគ សូម្បីតែសត្វគោ ជ្រូកដែលលោកចិញ្ចឹមក៏លោកមិនសូវយកទៅកាប់សម្លាប់សម្រាប់បរិភោគខ្លួនឯងដែរ។ ឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាននៃការបរិភោគសត្វសុនខស្តែងយ៉ាងច្បាស់ថា កម្ពុជាត្រូវមានច្បាប់ហាមឃាត់បរិភោគសត្វសុនខនៅទូទាំងប្រទេសតែម្តង។ បណ្តាប្រទេសជាសមាជិកនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាស៊ាន (ASEAN) រួមនឹងប្រទេសចំនួន៣ផ្សេងទៀតដែលមានចិន ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង បានប្តេជ្ញារួមគ្នាលុបបំបាត់ជំងឺឆ្កែឆ្កួតឱ្យបាននៅឆ្នាំ២០៣០ខាងមុខ។ ដើម្បីអាចសម្រេចឱ្យបាននូវមហិច្ចតានេះ អាស៊ានបូក៣និយាយជារួម និងកម្ពុជានិយាយដោយឡែក ត្រូវតែហាមឃាត់ការបរិភោគសាច់ខុនខដាច់ខាតចាប់ពីពេលនេះតទៅ។ គួរជ្រាបថា ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងកាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ បានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ហាមប្រាមការបរិភោគសាច់សុនខទូទាំងប្រទេស ដោយច្បាប់នេះកំណត់ថា ការចិញ្ចឹម ឬសម្លាប់សុនខយកសាច់លក់ចែកចាយនឹងត្រូវល្មើសច្បាប់ ចាប់ពីឆ្នាំ២០២៧តទៅ។ ប្រទេសវៀតណាមឯណោះវិញ បានអះអាងដែរថានឹងរៀបចំច្បាប់ហាមបរិភោគសាច់សុនខ ដើម្បីផ្ដល់ប្រយោជន៍ទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ។ ចំណែកឯប្រទេសហ្វីលីពីនវិញ ការហាមឃាតមិនឲ្យធ្វើអាជីវកម្មសាច់សត្វសុខនត្រូវបានអនុម័តតាំងពីឆ្នាំ១៩៨២មកម្ល៉េះ។ ប្រទេសទាំង៣នេះធ្លាប់ជាប្រទេសដែលនិយមបរិភោគសាច់សុនខចាក់ឬសក្នុងសង្គមជាយូរឆ្នាំអាចធ្វើបាន។ ចុះតើប្រទេសកម្ពុជាដល់ពេលពិចារណាបង្កើតច្បាប់ហាមប្រាមការបរិភោគសាច់សុនខហើយឬនៅ? ការបង្កើតច្បាប់ការពារសត្វសុនខ និងហាមឃាតការបរិភោគសុនខគឺជារឿងចាំបាច់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ច្បាប់បង្កើតឡើយដោយអនុលោមតាមតថភាពនៃសង្គមមនុស្សដែលមានការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា និងប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ជាដើម។ ច្បាប់និងប្រពៃណីគឺជារនាំងបែងចែកមនុស្សពីសត្វ។ បើមនុស្សនៅតែបន្តបរិភោគសាច់សត្វសុខន មនុស្សមិនខុសពីសត្វតិរិច្ឆាននោះទេ។ សុនខមិនមែនជាអាហារ តែវាជាមិត្តរបស់មនុស្ស៕  

តើកម្ពុជាគួរបារម្ភខ្លាំងពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះEBAដែរឬទេ?

politik Jul 31, 2024

( រូបភាព៖ លោក Igor Driesmans ឯកអគ្គរដ្ឋទូតថ្មីរបស់សហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជាថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។ប្រភពរូបភាព៖ ខេមបូចា/សុវណ្ណ ស្រីពេជ្រ, តំណរភ្ជាប់ ) កម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ជិត៥០ផ្សេងទៀត នៅលើពិភពលោកដែលទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការនាំចេញទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុបជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ EBA មកពីពាក្យពេញថា «Everything But Arms ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធសព្វមុខទំនិញលើកលែងតែអាវុធ»។ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធមួយនេះ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការពង្រើកទីផ្សារនាំ ចេញរបស់កម្ពុជា និងជួយកាត់បន្ថយថ្លៃដើម ក៏ដូចជាការចំណាយរបស់កម្ពុជា លើការបង់ពន្ធចំពោះមុខទំនិញទាំងអស់គិតសរុបជាទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារ ក្នុងមួយឆ្នាំ។  ក្នុងគ្រាដែលកម្ពុជាទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA គេសង្កេត ឃើញវិស័យកាត់ដេរ វិស័យកសិកម្ម និងវិស័យឧស្សាហកម្មមានភាពរីកចម្រើនខ្លាំង ខណៈសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបបានបោះជំហានយ៉ាងលឿនទៅមុខជាមួយនឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់៧%ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩ សហភាពអឺរ៉ុបបានក្លាយជាដៃ គូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំជាងគេរបស់កម្ពុជា ពោលគឺទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជានិង សហគមន៍អឺរ៉ុបមានប្រមាណ ៥,៨ពាន់លានដុល្លារ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ការនាំចេញរបស់កម្ពុជាជាង ៩៨%ដែលនាំទៅអឺរ៉ុប គឺស្ថិតក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBAទាំងអស់។  ប៉ុន្តែជារឿងគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលទៅវិញ ដោយនៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ គណៈកម្មការអឺរ៉ុបបានចេញសេចក្តីសម្រេចកាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ២០%ចេញពីកម្ពុជា។ ការកាត់ផ្នែកខ្លះនាពេលនោះ គឺក្រោមមូលហេតុនៃការដើរថយក្រោយយ៉ាងខ្លាំងនៃបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ដែលសហភាពអឺរ៉ុបចាត់ទុកថាកំពុងបំពានយ៉ាងដំណំមកលើអនុសញ្ញារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការពលកម្មអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារស្នូល។យ៉ាងណាមិញ នេះគ្រាន់តែជាការដក២០%ប៉ុណ្ណោះ ខណៈកន្លងមកសហភាពអឺរ៉ុបធ្លាប់ព្រមានកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBAចេញពកម្ពុជាទាំងស្រុង ប្រសិនបើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលំហសេរីនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបន្តអាប់អ៊ួរ បូករួមនឹងការបន្តចាប់ចងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង។   គួរកត់សម្គាល់ដែរថា ក្រោយកម្ពុជាបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA ២០%ពីសហភាពអឺរ៉ុប គេសង្កេតឃើញពីផលប៉ះពាល់ភ្លាមៗមកលើវិស័យនាំចេញសំខាន់ៗរបស់កម្ពុជា ដោយក្នុងនោះរាប់ចាប់តាំងពីវិស័យកសិកម្ម កសិ-ឧស្សាហកម្ម វិស័យកាត់ដេរ រួមនឹងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពគ្រួសាររបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ពិសេសកម្មករ-កម្មការិនីរោងចក្រកាត់ដេរ។  ជាការពិត កម្ពុជាចាប់យកការធ្វើសេដ្ឋកិច្ចសេរីសាកលភាវូបនីយកម្ម និងពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការនាំចេញទំនិញទៅក្រៅប្រទេស ពិសេសទីផ្សារអឺរ៉ុបតែម្តង។ ដូច្នេះរាល់ការនាំចេញទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ កម្ពុជាត្រូវការប្រកួតប្រជែងតម្លៃជាមួយប្រទេសនានាទាំងក្នុងតំបន់ និងក្រៅតំបន់។ ការរបូតបាត់នៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA យើងមើលឃើញពីការខាតបង់របស់កម្ពុជាជាច្រើន។ ជាក់ស្តែង កម្ពុជាត្រូវរបូតប្រាក់ចំណេញជាង១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំដែលនេះជាទំហំមួយធំ បើនិយាយក្នុងក្របខណ្ឌប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដូចកម្ពុជាតែម្ដង។ ទំហំ២០%នៃEBAដែលកម្ពុជាបាត់បង់កន្លងមក គឺធ្វើឱ្យមុខទំនិញជាង៤០មុខនាំចេញទៅប្រទេសចំនួន២៧នៅតំបន់អឺរ៉ុបត្រូវរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំង។ ផលិតផលទាំង៤០មុខនោះ ភាគច្រើនជាផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងផលិតធ្វើដំណើរដែលគិតជាទឹកប្រាក់សរុបប្រមាណ១ពាន់លានអឺរ៉ូ ឬជាង១.៣ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ខណៈកម្ពុជាត្រូវបង់ពន្ធមុនចូលតំបន់អឺរ៉ុបចន្លោះពី១,៧០% ដល់១២%។  មិនដល់មួយខែក្រោយកម្ពុជាបាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះEBA២០% រោងចក្រសហគ្រាសដែលមាននិយោជកជាជនជាតិចិនបានប្រកាសក្ស័យធន់ និងបិទទ្វារជាបន្តបន្ទាប់ដោយបន្សល់ទុកនៅតែរោងចក្រគ្មានម្ចាស់។ ក្នុងនោះ រោងចក្រសហគ្រា ជាង៥០០កន្លែងត្រូវព្យូរកម្មករ។ ការណ៍នេះបានជះផលប្រឈមធ្ងន់ធ្ងរដល់កម្មករ-កម្មការិនីរោងចក្រកាត់ដេររាប់ម៉ឺននាក់ឱ្យរស់ក្នុងជីវភាពលំបាក និងគ្មានការងារធ្វើ។ ការបិទទ្វាររោងចក្រសហគ្រាសទាំងនោះ គឺដោយសារតែការនាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុបត្រូវបង់ពន្ធថ្លៃឡើងវិញ ខណៈវត្ថុធាតុដើមមានតម្លៃខ្ពស់ និងប្រទេសក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបមួយចំនួនផ្អាកការបញ្ជាទិញ។ បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងការងារ គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ រោងចក្រកាត់ដេរចំនួន៤៩១បានព្យូរការងារនិយោជិកសរុប២៩ម៉ឺននាក់ ខណៈកម្មករចំនួនជាង៦ម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀតបាត់បង់ការងារទាំងស្រុង។  ចំណែកក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចវិញភ្លាមៗក៏បានដាក់ការព្យាករដែរថា វិស័យកាត់ដេរ អាចនឹងធ្លាក់ចុះប្រហែល៥០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំប្រសិនបើគ្មានវត្តមានEBA។ បើយោងតាម អគ្គនាយកដ្ឋានគយនិងរដ្ឋាករ ក្នុងឆ្នាំ២០២៣កម្ពុជាបាននាំចេញផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងផលិតផលធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិមានតម្លៃ ១១,១២ពាន់លានដុល្លារ។ ចំនួននេះថយចុះប្រហែល ១២% បើធៀបនឹងឆ្នាំ ២០២២ ដែលសម្រេចបានប្រមាណ ១២.៦៨ពាន់លានដុល្លារ។ ចំណែក នៅឆ្នាំ២០២១ វិស័យនេះសម្រេចបានការនាំចេញប្រមាណ១០ពាន់លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។ ទន្ទឹមគ្នានេះដែរ ការដកចេញនូវផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBAរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុបមកលើកម្ពុជា បានញុំាងឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិ ដែលធ្វើឲ្យអ្នកវិនិយោគបរទេស មិនហ៊ានចូលមកបណ្ដាក់ទុន។ ផលប៉ះពាល់ការវិនិយោគ ត្បិតថា គ្មានវិនិយោគិនបរទេសរូបណាចង់មកបណ្ដាក់ទុន ឬក៏វិនិយោគក្នុងប្រទេសដែលពោរពេញដោយអំពើពុករលួយ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ បញ្ហារំលោភសិទ្ធិការងារ និងសម្បូរទៅដោយបក្សពួកនិយមនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វិនិយោគិនបរទេសទាំងនោះ នឹងងាកទៅរកប្រទេសណាដែលអំណោយផលល្អជាងកម្ពុជា ពិសេសគឺស្ថានភាពនយោបាយ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការគោរពច្បាប់។ បើយើងក្រឡេកមកនិយាយក្នុងក្របខណ្ឌរដ្ឋាភិបាលវិញ ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ២០%នេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនព្រួយបារម្ភអ្វីឡើយ។ ផ្ទុយមកវិញ រដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកការបាត់បង់EBA២០%នេះថា នឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជារឹងដៃរឹងជើង និងរៀនរស់ដោយខ្លួនឯង ដោយពុំចាំបាច់មានជួយពីខាងក្រៅ។ កម្ពុជានៅតែរក្សាជំហរម៉ឺងម៉ាត់ដដែល និងបានពន្លយពាក្យថា មិនយូរមិនឆាប់កម្ពុជានឹងត្រូវបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBAទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ២០២៧ ឬ២០២៨ដោយស្វ័យប្រវត្តិ ដោយហេតុថា កម្ពុជានឹងត្រៀមខ្លួនចាកចេញពីប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច។ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាច្រើនបានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីជជែកពិភាក្សាពីការពង្រើកទីផ្សារនាំចេញទំនិញ និងការវិនិយោគក្នុងភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ ជាក់ស្តែងក្រោយកម្ពុជាបាត់បង់EBA២០%របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប កម្ពុជាបានផ្តើមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន និងកូរ៉េខាងត្បូង រួមនឹងការចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់RCEPដែលមានសមាជិកសរុប១៥ប្រទេស។ ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជារវាងប្រទេសជាដៃគូទាំងនេះ បានធ្វើឱ្យទំហំពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាបន្តកើនឡើងជាលំដាប់ ខណៈកម្ពុជាត្រៀមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយឥណ្ឌា ចក្រភពអង់គ្លេស អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និងក្រុមប្រទេស APEC ក្នុងការពង្រើកទីផ្សារនាំចេញបន្ថែម។ បន្ថែមពីនេះ កម្ពុជាក៏មានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជជាមួយសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ប្រទេស រួមនឹងប្រទេសធំៗជាច្រើនផ្សេងទៀតដូចជា អូស្ត្រាលី ជប៉ុន និងនូវេហ្សេឡង់។ល។ ជាក់ស្តែងក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ ទំហំពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាជាមួយបណ្ដាប្រទេសនានាកើនដល់ ៤៦,៨២ ពាន់លានដុល្លារ ខណៈការធ្វើពាណិជ្ជកម្មក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP កម្ពុជាសម្រេចកំណើន ២៨.៨ ភាគរយ ឬគិតជាទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៨.១៧ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនាពេលកន្លងមកបានណែនាំកុំឲ្យប្រជាជននិងមហាជនទូទៅបារម្ភខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់ផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ។ មិនគួរឱ្យព្រួយបារម្ភត្បិតបរិមាណ២០%នេះ មិនច្រើនពេកទេក្នុងបរិបទសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។ អ្នកជំនាញទាំងនោះបានប៉ាន់ស្មានថា កម្ពុជានឹងត្រូវបង់ពន្ធចំនួន១,១% នៃការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់និងស្បែកជើងសរុបទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុបឬត្រូវជា ១,២% នៃចំណាយថវិកាជាតិ និងស្មើ០,៣៥% នៃផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក (GDP)។ ដូច្នេះវាមិនធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចថមថយខ្លាំង ឬក៏ដួលរលំនោះទេ។ ក្នុងន័យនេះ មិនមែនសំដៅថា កម្ពុជាមិនគិតពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ឬបញ្ហានយោបាយទេ។ ប៉ុន្តែកម្ពុជាមានទីផ្សារនាំចេញច្រើន ដែលអាចធ្វើឱ្យទីផ្សារនាំចេញរបស់កម្ពុជាមិនជាប់គាំង ឬពឹងខ្លាំងទៅលើទីផ្សាររបស់អឺរ៉ុប។ ដូច្នេះការបាត់បង់ EBA២០% ឬទាំងស្រុង មិនគួរឱ្យព្រួយបារម្ភអ្វីឡើយសម្រាប់ដំណើរសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា។ មិនព្រួយបារម្ភដោយហេតុថា ការពង្រើកទីផ្សារនាំចេញរបស់កម្ពុជានាពេលសព្វថ្ងៃកាន់តែសម្បូរបែប ខណៈកម្ពុជាអាចរក្សាបាននៅកំណើនសេដ្ឋកិច្ចមួយវិជ្ជមាន។ តែយ៉ាងណានៅទន្ទឹមនឹងភាពមិនព្រួយបារម្ភនេះ រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ពិសេសប្រទេសលោកសេរីក្នុងការរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBAដែលនៅសេសសល់ ព្រោះថា ការដែលនៅមានខ្លះគឺប្រសើរជាងអត់សោះ។ មួយវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវពង្រឹងយន្តការគោរពនូវសិទ្ធិមនុស្ស បើកលំហរសេរីភាពនយោបាយ ដើម្បីធ្វើឱ្ហយកេរ្តិ៍ឈ្មោះកម្ពុជាកាន់តែល្អក្នុងកែវភ្នែកសហគមន៍អន្តរជាតិ។ នេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យនោះទេ ប៉ុន្តែការធ្វើបែបនេះ នឹងជួយឱ្យកម្ពុជាទទួលបានផលប្រយោជន៍ជាច្រើនផ្សេងទៀត ទាំងការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ពីបរទេស វិស័យទេសចរណ៍ រួមនឹងវិស័យមួយចំនួនផ្សេងទៀត។ ចំពោះនិយោជកដែលបណ្ដាក់ទុននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិញ ត្រូវធ្វើយ៉ាងណាគោរពឱ្យបានជាដាច់ខាតនូវបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និង សិទ្ធិការងារដល់កម្មករ ព្រមទាំងបង្កើនបរិយាកាសការងារល្អ ដោយរួមបញ្ជូលនៅការផ្ដល់ប្រាក់ខែ និងប្រាក់ឧបត្ថម្ភសមរម្យ៕

កម្ពុជាគួរពន្យាពេលចាកចេញពីក្រុមប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៧

politik Jul 31, 2024

( រូបភាព៖ ឯកឧត្តម ប៉ាន សូរស័ក្តិ អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គនៃសន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិលើកទី៥ ស្ដីពីក្រុមប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច (LDC) ក្រោប្រធានបទ “Leaving No One Behind”។ ប្រភពរូបភាព៖ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម, តំណរភ្ជាប់ ) ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់់ថា ជាប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចក្នុងចំណោមប្រទេសក្នុងតំបន់ និងនៅលើពិភពលោក។ នេះបើផ្អែកតាមការវាយតម្លៃរបស់ស្ថាប័នអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅឆ្នាំ១៩៩១។ បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប តែមានចក្ខុវិស័យប្រែខ្លួនក្លាយជាប្រទេសមានប្រាក់ចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងប្រាក់ចំណូលកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០។ ក្នុងឋានៈជាប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច (LDC) ប្រមាណជាង៤ទសវត្សមកនេះ កម្ពុជាបានទទួលអត្ថប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើន។ ផលប្រយោជន៍ទាំងនោះមានជាអាទិ៍ ការផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មនាំចេញដែលមានដូចជា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប GSPរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក រួមនឹងជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវការ (ODA)និងកម្ចីពីស្ថាប័នអន្ដរជាតិនានាដូចជា ធនាគារពិភពលោក ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ទីភ្នាក់ងារបារាំងសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍AFD KOIKAរបស់កូរ៉េ និងJICAរបស់ជប៉ុនជាដើម។ល។ អ្វីដែលជាការកត់សម្គាល់បន្ថែមនោះ គឺកម្ពុជាក៏ទទួលបានសិទ្ធិខ្ចីប្រាក់ពីសមាគមអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ(IDA) ដែលជាមូលនិធិរបស់ក្រុមធនាគារពិភពលោក សម្រាប់ប្រជាជាតិក្រីក្របំផុតដែរ។ កាលពីឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅ កម្ពុជាបានបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យជាលើកទី១ សម្រាប់ត្រៀមខ្លួនចាកចេញពីចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសមានអភិវឌ្ឍតិចតួច ដោយជាលទ្ធភាពគណៈកម្មាការអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍បានសម្រេចឱ្យកម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លើកទី១នោះ។ ដោយឡែក កម្ពុជាអាចនឹងចាកចេញពីក្រុមប្រទេសនេះនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៧ ឬ២០២៩ ប្រសិនបើការវាយតម្លៃចុងក្រោយនៅឆ្នាំ២០២៤នេះ សម្រេចឱ្យកម្ពុជាជាប់ជាលើកទី២ រួមនឹងការស្នើសុំជាផ្លូវការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅកាន់ស្ថាប័នមួយនេះ។ ការចាកចេញពីឋានៈប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច ជាសញ្ញានៃភាពរីកចម្រើនរបស់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងជួយឱ្យកម្ពុជាអាចប្រកួតប្រជែងស្មើមុខស្មើមាត់ និងស្វាហាប់នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ វាបានក្លាយជាសារនយោបាយមួយដ៏សំខាន់របស់គណបក្សកាន់អំណាច ក្នុងការលើកសរសើរអំពីសមិទ្ធផលដែលខ្លួនបានដឹកនាំទៅកាន់ពលរដ្ឋ និងសហគមន៍អន្ដរជាតិ។ តែយ៉ាងណានៅទន្ទឹមផលវិជ្ជមានទាំងនេះ ការចាកចេញរបស់កម្ពុជាពីប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតូច នឹងផ្ដល់ក្តីកង្វល់មួយចំនួនដែរ។ ជាក់ស្តែងកម្ពុជា នឹងបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធជាច្រើនពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលក្នុងនោះក៏ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះEBAមួយដែរ។ កម្ពុជាបានទាញផលប្រយោជន៍ច្រើនពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA ដោយក្នុងមួយឆ្នាំកម្ពុជាចំណេញលើការបង់ពន្ធប្រមាណ១ពាន់លានដុល្លារឯណោះ។ លើសពីនេះ កម្ពុជាក៏នឹងអាចប៉ះពាល់ដល់ទីផ្សារប្រកួតប្រជែងទំនិញនាំចេញ ខណៈដែលប្រទេសនេះនៅតែមានរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយ និងខ្វះការធ្វើពិពិធកម្មលើគ្រប់វិស័យ។ នៅត្រង់ចំណុចដែលបានលើកឡើងពីរចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានៅទន់ខ្សោយ ក៏ព្រោះថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមានតែវិស័យធំៗ០៣ប៉ុណ្ណោះ ដែលជាវិស័យស្នូលក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់កម្ពុជា។ ក្នុងនោះ មានវិស័យកសិកម្មចំនួន២១.៨៧% វិស័យឧស្សាហកម្មចំនួន៣៧.៦៧%  និងវិស័យសេវាកម្មចំនួន ៣៣.៧៤%។ នេះបើយោងគេហទំព័រ Statista ក្នុងឆ្នាំ២០២២។ ទោះបីវិស័យទាំង០៣នេះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកថា ជាកត្តាលីករសំខាន់សម្រាប់សរសៃឈាមសេដ្ឋកិច្ច តែគេសង្កេតឃើញវិស័យទាំងនេះ ក៏កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហាជាច្រើនដែរ។ តួយ៉ាងចំពោះវិស័យកសិកម្ម នៅកម្ពុជាវិស័យកសិកម្មកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលធ្វើឱ្យ ទិន្នផលរបស់កសិករធ្លាក់ចុះ  រួមនឹងភាពខ្វះខាតលើការកែច្នៃកសិផល និងបញ្ហាតម្លៃទីផ្សារធ្លាក់ថោក។  ត្រង់ចំណុចនេះ កម្ពុជាកង្វះលើការកែច្នៃផលិតកសិកម្មសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់លើទីផ្សារក្នុងស្រុក និងទីផ្សារអន្តរជាតិ ដោយកម្ពុជាក្នុងមួយឆ្នាំត្រូវនាំចេញកសិផលស្រស់ទៅក្រៅរាប់សែនតោន តែទទួលបានតម្លៃថោក។ ចំណែកបញ្ហាទីផ្សារវិញ កម្ពុជានៅតែជួបបញ្ហាឈ្មួញទម្លាក់តម្លៃ និងកង្វះទីផ្សារនាំចេញសម្រាប់កសិផលរបស់កសិករ ខណៈថ្លៃដើមផលិតកម្ម ដូចជាជី និងប្រេងឥន្ធនៈក៏បានកើនឡើងដែលធ្វើឱ្យផលចំណាយ និងប្រាក់ចំណូលពុំសមាមាត្រគ្នា។ បើយើងនិយាយអំពីវិស័យឧស្សាហកម្មវិញ មូលដ្ឋានឧស្សាហកម្មរបស់កម្ពុជានៅតូចចង្អៀតនៅឡើយដោយសារភាគច្រើនប្រមូលផ្ដុំតែទៅលើផលិតកម្មសម្លៀកបំពាក់។ បើតាមទិន្នន័យនៃការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ ផលិតផលស្បែកជើង និងទំនិញធ្វើដំណើររបស់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំរយៈពេល៤ខែដំបូងក្នុង ២០២៣បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា វិស័យនេះធ្លាក់ចុះចន្លោះពី៨ទៅ ២០% គឺចុះពី ៤,១៨ ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកមក ៣,១៥ប៊ីលានសហរដ្ឋអាមេរិក បើធៀបទៅនឹងខែទី៤ក្នុង ២០២២។ នៅក្នុងវិបត្តិសកលដែលបង្កឡើងដោយសង្គ្រាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន រួមនឹងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកល រោងចក្រកាត់ដេររាប់ពាន់កន្លែងនៅទូទាំងប្រទេសត្រូវបិទទ្វារ និងខ្លះបង្ខំចិត្តបញ្ឈប់កម្មករនយោជិកដោយសារតែការនាំចេញសំលៀកបំពាក់មួយផ្នែកធំត្រូវជាប់គាំង និងខណៈមួយផ្នែកទៀតប៉ះពាល់ពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA និង GSP។ ចំណែកវិស័យសេវាកម្ម ជាពិសេសសេវាកម្មដែលចេញពីវិស័យទេសចរណ៍ នៅពុំទាន់រឹងមាំពេញលេញនៅឡើយ ត្បិតវិស័យនេះកំពុងងើបឡើងវិញពីការវាយលុកដោយវិបត្ដិសាកល មេរោគកូវីដ១៩។ ការងើបឡើងវិញមួយកម្រិតរបស់វិស័យទេសចរណ៍ គឺពឹងផ្អែកខ្លាំងលើភ្ញៀវទេសចរក្នុងស្រុកនៅឡើយ។ អ្វីដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ កម្ពុជានឹងបាត់បង់រាល់ការគាំទ្រការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បី កសាង និងស្តារឡើងវិញនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម តាមរយៈជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវការ (ODA) ពីដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងស្ថាប័នអន្ដរជាតិ។ ជាការពិត នៅពេលកម្ពុជារួចផុតពីប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតូច នោះការស្នើកម្ចី(បំណុល)ពីបរទេសនឹងមិនទទួលបានអត្រាការប្រាក់ទាបទៀតឡើយ។ ទំនោរនៃការបាត់បង់ ឬថយចុះនេះ នឹងរុញកម្ពុជាពឹងផ្អែកលើធនធានក្នុងស្រុកតាមរយៈការប្រមូលពន្ធបន្ថែម ដែលនេះជាបន្ទុកមួយកម្រិតទៀតសម្រាប់អ្នកកជាប់កាតព្វកិច្ចបង់ពន្ធ។ មិនត្រឹមតែប្រឈមនឹងបញ្ហាថ្មីខាងលើនេះទេ ក្រុមប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច ដូចកម្ពុជាក៏នឹងប្រឈមមុខបញ្ហាធំៗដូចជា ធនធានក្នុងប្រទេសមានកំណត់, បន្ទុកបំណុលកាន់តែខ្ពស់ និងកង្វះលទ្ធភាពទាញយកប្រយោជន៍ពីទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ ដែលបញ្ហាទាំងនេះនឹងប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋហើយទាញពួកគេឱ្យធ្លាក់ក្នុងបន្ទាត់ភាពក្រីក្រ។   បើយោងតាមរបាយការណ៍ពីធនាគារពិភពលោកបានបង្ហាញថា ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នក៏ពុំទាន់មានលទ្ធភាពពេញលេញក្នុងឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងការប្រកួតប្រជែងរបស់ខ្លួននៅឡើយមិនថា ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវទឹក ផ្លូវថ្នល់ រួមនឹងការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី។ ក្រឡេកទៅមើលធនធានមនុស្សវិញ គឺមានការបារម្ភគួរអោយកត់សម្គាល់ដែរដូចជា ការរៀនមិនត្រូវជំនាញដែលជាតម្រូវរបស់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាពោលគឺ ជំនាញបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈ ដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់វិស័យឯកជនគឺមានកម្រិត។ ជាតួលេខ ៨៥% នៃកម្លាំងការងាររបស់កម្ពុជា មិនទាន់បានបញ្ចប់ការអប់រំថ្នាកអនុវិទ្យាល័យ។ កម្លាំងការងារមិនគ្រប់គ្រាន់ និងផលិតភាពទាបនេះបានប៉ះពាល់ដល់ក្រុមហ៊ុនចំនួន១៧% ដែលកំពុងប្រតិបត្តិការក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ហើយជាលទ្ធផល គឺបណ្តាលឱ្យយុវជន និងពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណជាង ៥១% គ្មានប្រាក់ខែទៀងទាត់។ យ៉ាងណាមិញ ទោះបីជាការចាកចេញរបស់កម្ពុជាពីក្រុមប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច អាចជាវឌ្ឍនភាពជោគជ័យថ្មីសម្រាប់កម្ពុជា។ ក៏ប៉ុន្តែ គេពុំគួរច្រឡំថា ការចាកចេញពីក្រុមប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចនេះ គឺជាការផ្លាស់ប្តូរទៅជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមរបស់កម្ពុជានោះទេ។ តាមពិត កម្ពុជានឹងមិនក្លាយជាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលមធ្យម នៅពេលដែលចាកចេញពីក្រុមប្រទេសនេះនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៧ ឬ២០២៩។ កម្ពុជាត្រូវការពង្រឹងខ្លួនលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។  ការរក្សាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដោយការដាក់ចេញ និងអនុវត្ដឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនូវវិធានការគោលនយោបាយផ្សេងៗ ដូចជា៖ ការជួយសម្រួលក្នុងការកាត់បន្ថយថ្លៃដើមលើវិស័យកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្ម, បង្កើនភាពងាយស្រួលដល់ការធ្វើអាជីវកម្ម ការអនុម័តច្បាប់វិនិយោគថ្មី និងច្បាប់ស្តីពីការប្រកួតប្រជែង ធានាស្ថិរភាពនៃការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី ការកាត់បន្ថយថ្លៃដឹកជញ្ជូន និងឡូជីស្ទីក ការបង្កើនការតភ្ជាប់ឌីជីថល និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ការបន្តលើកទឹកចិត្តផ្នែកសារពើពន្ធ ដើម្បីលើកកម្ពស់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសហគ្រិនភាព និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល ការស្វះស្វែងរកទីផ្សារក្រៅស្រុកទាំងទ្វេភាគី និងពហុភាគី តាមរយៈការពង្រីកទីផ្សារក្រៅប្រទេសទៅក្នុងប្លុកពាណិជ្ជកម្មសេរី។ ដោយឡែកវិស័យសង្គមនយោបាយ កម្ពុជាត្រូវកាត់បន្ថយគម្លាតវិសមភាពរវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ ដោយធានាថា ការបែងចែកនៃប្រាក់ចំណូលគឺមានភាពសមស្រប ការវិនិយោគលើការកសាងប្រព័ន្ធអប់រំមួយដែលមានប្រសិទ្ធភាព ឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការសង្គម ព្រមទាំងតាមទាន់នៃដំណើរវិវត្ដរបស់ព័ត៌មានវិទ្យា សារគមនាគមន៍ និងបច្ចេកវិទ្យារបស់ពិភពលោក។ បន្ថែមពីនេះ ការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ការបង្ហាញពីតម្លាភាពនិងមានប្រសិទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការចាយថវិកាប្រចាំឆ្នាំ និងការកសាងប្រព័ន្ធគាំពារសង្គម ក៏ចំណុចសំខាន់ដែរ។ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលលកម្ពុជាគួរពិចារណាជ្រើសរើសជម្រើសពន្យាពេលសម្រាប់់ការចាកចេញពីប្រទេសដែលមានភាពក្រីក្រ និងអាចសម្រេចការចេញជាថ្មីនៅឆ្នាំ ២០២៩។ ការពន្យាពេលនេះ ក៏ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាអាចពង្រឹងខ្លួនសម្រាប់ឆ្លើយតបនឹងផលប្រឈមនានានៅពេលខាងមុខ និងអាចផ្ដល់ពេលវេលាសមល្មមស្រាប់កម្ពុជាក្នុងការផ្លាស់ខ្លួនចេញពីក្រុមប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព៕

Cambodia’s Foreign Policy in the Regional Politics

politik Jan 19, 2023

Written by: Phengly Sopha, 4-year student majoring in International Relations at Paññāsāstra University of Cambodia and Research Intern at Cambodia Development Center  Edited by: Dr. Heng Kimkong, Co-founder and Editor-in-Chief of the Cambodian Education Forum and Visiting Senior Research Fellow at the Cambodia Development Center (Photo Credit: This photo was posted on the Facebook page of Prime Minister Hun Sen on February 5, 2021)   Following the creation of the Kingdom of Cambodia after the long and chronic civil war, including the Khmer rouge regime, Cambodia opened up, becoming a full member of the Association of Southeast Asia Nations (ASEAN) on 30 April 1999. It then implemented its own “open door strategy” to welcome and integrate its economic liberalization, regionally and globally. Unfortunately, Cambodia has faced many challenges, particularly regarding its regional choices that are often criticized by countries in the region and the world. For example, Cambodia was harshly criticized when it was an ASEAN chair in 2012. The former Cambodia Foreign Minister, Hor Namhong, told his colleagues that “the ASEAN meeting is not a court” and requested the joint communique to not mention the maritime disputes. Moving forward, Cambodia must craft its foreign policy approaches by maintaining its neutral foreign policy and employing public diplomacy, preventive diplomacy, and hedging strategy.   Firstly, Cambodia's foreign policy of neutrality was declared by the late King Norodom Sihanouk during his reign from 1950 to 1970, commonly known as the “Sangkum Reastr Niyum”. After the national election, monitored by United National Transitional Authority in Cambodia (UNTAC) in 1993, the Constitution of the Kingdom of Cambodia promulgated the “neutrality policy” in Article 53. This means non-alignment with foreign countries, except for the UN peacebuilding operation, and an acceptance of all militarized support for self-defense. Therefore, it is vital for Cambodia to maintain its neutral policy to expand its international network and promote national interests. Many countries have recently criticized Cambodia for being pro-China and urged the Royal Government of Cambodia (RGC) to be neutral and independent. In response, the RGC often states that it never abandons any foreign friends, always welcomes all states to join military exercises, and opens doors for every country willing to collaborate in all sectors, including social, economic, and political sectors. For instance, Cambodia allowed the U.S. military personnel to visit Ream Naval Base, following the accusation that Cambodia allowed China to use the base for military purposes.   Secondly, public diplomacy can help Cambodia to promote its reputation on the regional and international stage. In international relations, “public diplomacy” is a tool used by states to influence other states. In broader terms, it is an instrumentalization for states to gain their soft power and enhance their attraction and reputation abroad. In other words, public diplomacy is the strategy for states to gather all relevant stakeholders and institutions to publicly discuss any issue with mutual respect and in a peaceful manner. For instance, the 13 Asia-EU Meeting (ASEM) in 2020, under the theme; “Strengthening the Multilateralism for Shared Growth” reflected Cambodia’s public diplomacy strategy to gather all ASEM members virtually at the meeting with fruitful discussions and essential outcomes for mutual interests.   Thirdly, being blamed and criticized by some countries, especially by great powers such as the United States, Cambodia somehow lost its face on the international stage. In between great powers, Cambodia plays a crucial role in maintaining peace, security, and stability in the region as well as promoting the international role-based order. In light of this, Cambodia must have strong leadership and adhere to “preventive diplomacy” (measures that a state used to prevent any conflict escalation) to build trust and mutual understanding between the great powers and other regional member states. The ASEAN Regional Forum and the ASEAM Foreign Ministerial Meeting hosted physically by Cambodia have marked the great success of using preventive diplomacy unlike what happened during Cambodia’s ASEAN Chairmanship in 2012.   Finally, while public and preventive diplomacy is the key to successfully negotiating and reducing tensions between great powers in the region, a “hedging strategy” which is the strategy that a state uses to avoid direct confrontation with another big state in international relations and in a mixed cooperative manner is used. In this sense, Cambodia needs to have a flexible strategy to balance the gains and losses from great power competition. In the meantime, Cambodia can escape any persecution and sanctions imposed by other states. For instance, the RCG always mentions that Cambodia leaves doors open for all nations, and investors can come to run businesses freely as long as they respect the investment law and other Cambodian laws. At the same time, Cambodia's foreign policy is favorable to China to secure its national security and interests, including additional economic agreements such as the Free Trade Agreement (FTA) and the Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP).   To this end, Cambodia more or less will receive criticism from great powers and other counties in terms of its choices to engage closely with China. It is sometimes problematic for Cambodia to achieve its regional interests. Therefore, adhering to the principle of neutrality as its core value of the foreign policy is the best solution to deal with regional challenges. As a small state, Cambodia cannot stay alone without any cooperation, engagement, and competition with others. Thus, a freely open-door strategy to welcome all states is a must for maximizing Cambodia’s social, economic, and political interests.   * This blog is produced with the financial support from the European Union and The Swedish International Development Cooperation Agency through Transparency International Cambodia and ActionAid Cambodia. Its contents do not reflect the views of any donors. 

Why Should We Normalize Political Discussion?

politik Dec 31, 2021

Written By: Samoeurth Seavmeng, 3rd Generation Leader of Politikoffee Edited by: Heng Kimkong, a Visiting Senior Research Fellow at Cambodia Development Center and a PhD Candidate in Education at The University of Queensland, Australia Photo Credit: Politikoffee Some of us have probably been told by our parents since we were children not to talk about politics. When we go to school, we are prohibited from discussing it with our classmates and teachers. After we graduate and get a job, we might get fired if we discuss politics in the office. For some people, in their entire lives, they might have never experienced talking about politics with their friends or acquaintances. In Cambodia, besides our socially accepted norms portraying politics as neither safe nor useful, our country bans political discussion among students and teachers. The numerous arrests and imprisonment of political activists and former CNRP members have made this practice worse. In this context, I believe the forbiddance and arrests have affected the mindset of every Cambodian citizen. Public discussions on topics such as Cambodian elections, corruption, governance, politics and public service delivery have been conducted by very few organizations in Cambodia for the public to join. When the discussions are conducted, the discussants generally would not dare to get deep into those sensitive issues. Some even censor themselves. These raise a few important questions: Why is talking politics not a habit among many Cambodian people? Why is politics considered a sensitive topic? What are the benefits if we discuss politics? The word discussion means exchanging ideas or views with other people or giving opinions on certain issues. Therefore, a political discussion means exchanging your ideas and opinions about politics. This does not necessarily mean attacking, criticizing or going against any individual or group of people. Having dialogues or discussions about politics with friends does not mean we have to be deeply involved in politics. Beneficially, political discussion helps increase our critical thinking skills and knowledge about our nation’s social and political affairs. It makes us become informed citizens. Once we have the knowledge of those issues and keep ourselves updated about their happenings, we can potentially keep politicians accountable for their actions. The more we know about politicians, the more they become more responsible Some people categorize politicians as “cheaters’’. We might often hear people say, “Politics is Cheating”. That is why people hate politics. Consequently, it makes politics too bad and even unbearable to discuss. Politicians could behave irresponsibly because they probably think we are politically illiterate. We do not have any ideas about what is going on, and especially we do not have an opinion about their actions. Not all politicians are bad, though. Politicians can also do good goods and we have many good politicians as well. For example, the global movement to end discrimination against women and LGTIQ+ people, the legality of same-sex marriages in some countries, and the campaigns to end gender inequality are some good things that politicians have done to make their society and the world a better place. It is important to understand that we all have the power to make them do that if we work together. When we become politically literate, more or less, politicians will become more accountable for their actions. It is because they know we have our eyes on them, and we know what they are up to. When politicians are elected to lead the country, they pledge to serve our national interests, not themselves. They are obliged to make good policies to serve us, address social problems and develop the country sustainably and inclusively. Social problems such as flooding, gang-rapes, traffic jams, unaffordable housing, and high price of petrol are all in the hands of politicians. They have the power to address all these issues. They have the power to influence private companies and other stakeholders to solve all these problems. As stated in the Oxford Handbook of Political Communication “Through political discussions, citizens’ opinions and perspectives are represented in their government, and in turn their government is more responsive to its citizens.” However, if we do not know our country’s political system and governance and policies and priorities of major political parties, it is hard for us to track politicians’ actions and keep them accountable. In contrast, if we know those affairs well and we keep ourselves updated about their actions, politicians will be more careful with every move they make. They are aware that we are checking their election campaign promises. We are informed and responsible citizens. We let them know that we have the power to elect them and we also have the power to vote them out of office. We need to let them know that we care about our country’s affairs just as much as they probably do. Political discussion may also make people become closer with one another and create a culture of sharing knowledge amongst peers with peers, colleagues with colleagues and family members and family members. They will become more understandable, open-minded and tolerant. As a result, it will reduce tension, conflict and misunderstanding. Ultimately, we will create a peaceful society where people do not get angry easily and are willing to have frank discussions to find solutions instead of coloring each other or getting into fights. We will also stop labelling people who do not have the same political beliefs or ideology as our enemies. Moreover, sharing knowledge about sociopolitical issues with colleagues can perhaps make the office environment more enjoyable and less stressful. Together for a politically literate society We are now more informed of what is happening in our country. Nevertheless, when it comes to politics, I believe we are still afraid to discuss it with our friends, colleagues and relatives to avoid “conflict” which potentially harms our friendships, professional networks and family bonds. Want it or not, our daily life cannot be separated from politics, thereby requiring our attention and participation. The importance of political discussion at the workplace: The purpose of discussing politics is not to cause conflicts or misunderstanding. It is to exchange ideas, information and opinions on political issues affecting our country. It is also to ease possible tensions and misunderstanding. Some people working in administration, finance and business, for example, might not keep themselves updated with the country’s status quo. They probably think it is not relevant to their work. However, the issues such as gang-rapes, traffic jams, flooding, unaffordable housing, high price of petrol have significant impacts on their lives. Therefore, having colleagues who are knowledgeable about social and political affairs could help them be informed and take appropriate actions if required. We need a majority of us to voice our concerns, from everyone and from every sector. Once our voices are heard, it is hard for them to ignore. Increasing political literacy in our society: Everyone should be able to talk about politics in public and private places. Those who do not work at offices can discuss with their peers and learn more from better informed friends. This does not necessarily mean we should discuss it all the time. We can do it when it is the right time. For example, we can engage in political discussion when there are concerns about social problems that are left unaddressed by politicians. I believe that when a culture of discussion becomes normal in our society and when everyone is aware of our country’s affairs, politicians cannot escape from their duties. Creating a good habit for the next generation Children impersonate their parents and people around them quickly, and adolescents look up to their seniors and surroundings. Accordingly, if we want the next generation to pay more attention to issues affecting their lives, we need to start normalizing political discussion from now on. Political talks with parents and relatives help to broaden knowledge and increase critical thinking for youth who will obtain crucial knowledge of their country’s affairs and politicians who lead their nation. This makes them familiar with politics and will not get easily influenced by anyone. I believe many young people are told by their parents to vote for a political party, which they probably have no idea what the party’s policy is about. Some do not care and just follow their peers or neighbors when it comes to voting. Our future will become more complicated with the rise of advanced technology, artificial intelligence, vicious diseases and uncontrollable climate change. Hence, we need informed, responsible and politically-minded people who could deal with those issues wholeheartedly. We cannot let private companies create policies for us. Regular political discussion is significant because it will result in better informed citizens who will be able to hold politicians accountable. More importantly, the next generation of Cambodians will become highly innovative politicians and policymakers who will be able to initiate important policies for Cambodia. Thus, normalizing political discussion is extremely crucial for Cambodian society. Not only does it give benefits to the Cambodian citizens to keep politicians accountable, but it could also transform the society to be a politically literate one. Suggestions I believe if we normalize political discussion, it will help improve the current and future landscape of politics in Cambodia. The world is rapidly changing; therefore, we need more innovative politicians and policymakers to enhance Cambodia’s competitiveness on the global stage. Normalizing political discussion is a great start. However, achieving it is not easy and it will take time and commitment. Therefore, in order to create an open political discussion environment in our society, we need active participation from everyone. First, we should try to know more about our duties in participating in politics and civic engagement. We should not consider politics as something only for politicians. Cambodia is our country so it is essential that we contribute to developing and improving it. Second, those who are more knowledgeable of sociopolitical affairs should share with the ones who know less about political issues. They should try to share with other people to make them well-informed of social and political issues impacting the country. Not everyone has the privilege to learn and keep themselves updated with important status quo. This action will also strengthen civic and political engagement of Cambodian citizens. “Sharing is Caring” is not only caring about other people but we care about our country’s affairs as well. Third, young people will inherit everything from the current politicians and leaders. It is crucial for them to participate in their country’s political affairs and development. Youth should start discussing politics more often with peers and do it as much as they can. Once they are able to do it, the next generation will follow suit. Consequently, they will be able to join in directing the country in the way they want it to be. Finally, the Cambodian government plays the most significant role to empower and promote political discussion. It should encourage the citizens to talk more about it rather than prohibit it. When the citizens become political-literate, they will help in providing valuable input that politicians need to lead the country to achieve sustainable development, prosperity and greatness.

Cambodia Needs a New Political Culture. So, What Should It Be?

politik Dec 08, 2021

Written by: Han Noy, a 2rd-year student majoring in International Relations at Paññāsāstra University of Cambodia. Edited by: Sao Phal Niseiy, Editor-in-Chief at The Cambodianess and Deputy Editor-in-Chief at Thmey Thmey News Photo Credit:  Happystock/Fotolia Cambodia used to be one of the greatest empires in Asia during its peak from the 11th to 13th century. Its territory roughly covered most of the mainland Southeast Asia countries, including now parts of Vietnam, Thailand and Laos. However, this glorious history did not last long. The power of the Khmer Empire swiftly declined by the 14th century, subsequently leading to endless suffering and the deprivation of sovereignty, territory, and independence since then. Based on our historical records, following the fall of the Angkorean era, the country suffered prolonged civil wars and persistent power struggles among our political elites.  More importantly, after regaining the independence from France in 1953, our people highly anticipated that the nation would have lastly lived in harmony, prosperity and peace under the reign of the late King Father Norodom Sihanouk.  It, however, was just a good dream and hope as the coup staged to depose the prince from power in 1970, led by General Lon Nol and Prince Sisowath Siri Matak, drove Cambodia into the Vietnam War. Five years after the coup, Cambodians ended up witnessing the rise to power of the genocidal Khmer Rouge regime, during which there was widespread starvation and ruthless persecution of almost two million innocent Cambodians. After that, Cambodia could not even realize the perpetual peace as war among different political factions persisted along the Thai border until 1997 when there was a national reconciliation and integration.  Currently, Cambodia has finally attained what we call a negative peace—a condition at which war is absent. However, its political landscape remains very tense, conflictual, and polarized. Therefore, this part brought up a question for Cambodians, should the country seek to adopt a new political culture? I raised this question because the current political culture now is ineffective and obsolete, failing to function and respond to the needs of the public amid the fast-changing world. Therefore, I am writing this article to explain why it is requisite for the country to embrace a new political culture.   What is political culture? The term ‘political culture’ commonly refers to the beliefs and views of people of the country toward the political system. It generally consists of political ideals and operating norms of a political apparatus in a country. So, psychological and subjective dimensions of politics are what political culture is about, and political culture can be shaped by both the collective history of a political system and its members. Jürgen R. Winkler (2020) argues that political culture is ‘the shared views and normative judgments’ of people on the political system. He also highlighted that the notion of political culture is not about discussing how people think of political actors such as a president and prime minister, but it mainly focuses on how they contemplate the political system and its legitimacy. Meanwhile, American political scientist Lucian Pye considers that political culture encompasses fundamental values, feelings and knowledge that guide the political process. On the other hand, the study of political culture has also been circulated widely since the establishment of Western democracy. The first classic study of political culture is on ‘The Civic Culture’(1963) by Gabriel Almond and Sydney Verba, both of whom are American political scientists. Almond and Verba explicitly categorized political culture into three pure types such as parochial, subject and participant. In a parochial political culture, people are not allowed to do anything, and they know only about the existence of a central government. Regarding the subject of political culture, citizens are aware of themselves not just as participants but also as a subject of the government. Meanwhile, in the participant political culture, people hold the belief that there is an interconnection between them and the system in which the system can impact them while they also can contribute to it.  In a nutshell, political culture is mainly about the beliefs, opinions and feelings--all of which can shape the political process of a country. Moreover, it also manifests why and how leaders and policymakers behave toward any issues facing them. Proposed new political culture for contemporary Cambodia  Despite our country suffering much in its dark history, we continue to go through a lot of struggles due to the political culture our politicians have chosen to take on. In an exclusive interview with Khmer Times, Preap Kol, former executive director of Transparency International Cambodia, pointed out that our current political culture is risky and could lead to national disunity as it involves making baseless accusations, which he labeled as “coloring culture.”  I concur with what he raised. Also, I recognize that our country is surely in much need of a new political culture. So, in the next part, I am offering some perspectives of the new version of political culture, which I believe fits our current national context.   First, the cultural dialogue needs to be fully espoused by our political elites as it is very essential in contributing to national development. It is because it allows all parties to put national interests and survival before their interests. Besides, the culture of dialogue helps strengthen the cooperation and promotes national unity among Cambodian citizens in general and political elites in particular. For instance, Cambodian politicians chose to embrace the political dialogue in 2015 following the years-long political deadlock resulting from the controversial election in 2013. During that time, the political atmosphere appeared to be hassle-free. And more importantly, many members of the opposition party were freed from jail. Therefore, we will be able to end and prevent any conflicts and distrust among ourselves by fully adopting the culture of dialogue. It, of course, should be considered as the best option for our new political culture. Second, our country should also seek to build a culture of inclusive political institutions. A nation collapsing or thriving mainly depends on the strength of political institutions. When a country allows the client politics and patronage system to take root, rampant corruption, injustice and struggle for power will continue to subsist, leading to poor governance. Any modern governing system should be constructed on a merit-based system that is full of competent technocrats, not based on political connections.  Furthermore, clientelism will only undermine good democratic practice. It happens since some democratic components such as accountability and transparency will be hindered, while powerful and wealthy people will just use their wealth to buy ballots as they seek to protect their interests while ignoring the interests of the public. Hence, building and fostering the culture of inclusive political institutions are significant for the country's success. As Acemoglu and Robinson single out in their book titled “Why Nations Fail”, the key determinant of why some nations are rich and others are poor is the selection of two types of political institutions, namely inclusive and extractive institutions. Therefore, the institutions we choose will determine the future of our nation.  In conclusion, political culture is indeed our views, beliefs and perceptions towards our political system. More importantly, it also shapes our political behavior because it maps out how people should interact with the government and involve themselves with political affairs.  In the Cambodian context, our political culture is already obsolete, meaning we need to create a new framework of political culture that can guarantee a better future for our nation. As I already suggested earlier, instigating cultural dialogue and erecting inclusive political institutions will be the key to our well-off national development.  However, to make it a reality, all stakeholders should work together to promote the new concept of political culture through mobilizing different approaches. I believe that this new political culture could be made known to the public through education programs, public events and the commemoration of historical events. Once these efforts are made, the spirit of our new political culture will be ultimately attained.  

The Promised Land of Democracy: Cambodia’s Need to Realise Free and Fair Elections

politik Nov 15, 2021

Written by: Chea Sameang, a graduate with a Bachelor's degree in International Relations from Paññāsāstra University of Cambodia Photo Credit: Jerry Redfern On March 1, 2020, Prime Minister Hun Sen announced that Cambodia will hold commune elections on June 5, 2022, and that the general election shall be held in July 2023, under the theme of  “free and fair” - and in monsoon season humidity. In theory, it might be a “free and fair” election for multi-party democracy, with nearly 50 parties competing with the long-ruling party CPP in the commune election. But in reality, it might be a bridge too far, with competitors unlikely to even touch the CPP’s tail. However, we can never be too sure of what will happen in Cambodia’s next election in 2023. Do citizens care to invest in democracy and vote, after the pandemic shot out their daily bread and the staunchly right-wing party was kicked to the ground, setting like a sunset in 2017?  With this op-ed, I am not going to provide readers with foresight or prediction on the Cambodian election in 2023, as I know well that Cambodian youth and political observers already understand what is going to happen in the next election. Who is going to win all the seats? And, who is going to rule the country? Prime Minister Hun Sen already claimed at the Peace Palace on August 1, 2021, that he would stay in power until he “no longer wants to do it anymore.” Instead, with this op-ed, I am simply going to walk readers through my explanation of why free and fair elections could be the solution to improve Cambodia's democracy in the future.  Signs of Decay After the Crackdown  After the crackdown on the outlawed CNRP from the political boxing ring in 2017, the CPP won all the power, with nearly 90% of the ballots, and then eliminated almost all that remained of the CNRP - members, supporters, and activists - with threats, intimidation, and prison terms.  The alleged conspiracy, incitement to commit a felony, and social unrest become the most powerful tools to freeze those former CNRP activists and members, linking them to the so-called “Color Revolution” to overthrow the Cambodian government.  Nonetheless, many NGOs urged the Cambodian government to release the imprisoned opposition members, and establish a neutral political landscape for minor parties to participate, and show voters that the Cambodian government is not a violator of human rights. However, the outcome was quite the opposite, with the Cambodian government showing no intention to take such action while ignoring the criticisms.  From this brief alert, we can see that the future of democracy in Cambodia has been debilitated, making its shadow fragile and uncertain. The issue was deepened by the crackdown of independent media organizations, inducing the Cambodia Daily to be hit with a multi-million-dollar tax and forced to shut down.  According to Lee Morgenbesser, an Australian political analyst who has written multiple journal articles about Cambodia’s political situation, Cambodia is heading towards “Hegemonic Authoritarianism”. Elliot Brennan of the Lowy Institute warned that “If Cambodia democracy is allowed to fall without a whimper from the West, the contagion of despotism will be hard to contain in Southeast Asia.” On the other side, NEC spokesman Dim Sovannarom told the  Khmer Times on August 3, 2021, that “We are working based on the law and we are balanced, not like others say.”  Thus, to the question of whether Cambodia's election is going to be free and fair, the answer lay in the eyes of Cambodian youths and political observers. As a political analyst, Em Sovannara told VOD News: “their participation in the 2022 and 2023 elections is just to beautify the garden of democracy.”  However, without true intention from the government to improve the landscape and image of Cambodia’s democracy by allowing those minor parties to realistically challenge the rule of the 70-year-old Cambodian People’s Party (CPP), which retains control of the armed forces, the competition will be little more than just a game, like riding a horse without holding the reins.  Why does Free and Fair Matter?  Yet, while Cambodia’s democracy, inherited to obey and practice since 1993, continues to decay, the end of the CNRP party is not the end of Cambodia’s democracy. Despite nearly four decades of political change, the process of free and fair elections seems to be in reverse. However, if both the government and other minor parties are willing to play the game only as a show to the Cambodian people, then I believe that the hope for free and fair elections will remain at a standstill.  In the game of elections, both actors should play the cards of “free and fair,” demonstrating to the audience that they can be satisfied with ideas of the “win-lose” theory. However, in the Cambodian game of elections, where the minor players are just newly registered entrants to the political system with no power in hand, they will have no sword to fight with CPP. Cambodian People’s Party spokesman Sok Eysan himself told local news that the CPP welcomes the participation of all political parties in the upcoming elections, but that the minor parties “could not be compared to the CPP.” Cambodia’s government always claims to uphold democracy and, thus, free and fair is essential to that democracy. Moreover, to ensure that individual electoral rights can be exercised effectively, and to ensure the commissions are not dominated by pro-government representatives, freedom and fairness must be promoted and implemented.  Thus, to ensure and promote a free and fair election for Cambodia’s future democracy for the next generations, there are three steps that must be taken.  First, the Cambodian government should staff the National Election Commission (NEC) independently in order to avoid rumors of internal bias. After the NEC was nominated by the ruling party CPP, many criticisms were aired: that it’s not neutral or independent and remains under the influence of the ruling party. Simply put, to uphold the integrity of the NEC as the mandated actor to organize, oversee, and monitor all aspects of the elections from registration of voters and parties to ultimately verifying the accuracy of the final results, the election body must not be undermined by a real or perceived bias towards the CPP government. Second, the Cambodian Government must respect the basic principles of human rights and fix its own problems by not weaponizing the criminal code to target the opposite party’s supporters and other human rights activists. The government should give amnesty and allow them to engage with the freedom to establish political associations and participate with any party they choose. To continue to target and threaten them will only act as a threat to the next youth generation and a deterrent to participating in the political landscape. Since the Cambodian government always speaks of upholding democratic principles and respecting human rights, free and fair elections must be demonstrated to the public.  Third, small parties should merge together into one or two parties, as the Human Rights Party (HRP) and SRP (Sam Rainsy Party) did to confront the CPP in 2018 after both parties had endured fewer votes from supporters in 2013. Being a new and small party attempting to compete with the long-ruling CPP, does not arouse much interest in voters. Without a strong string, a kite will easily be cut free. Simply put, people aren't interested in supporting small parties, but they might choose one big party that can oppose the strong one. Conclusion The COVID-19 pandemic has revealed some major shortcomings in both Cambodia’s political and health care systems. The resulting economic insecurity and inequality - in which the rich get richer, the poor get poorer - makes it hard to maneuver free and fair elections in Cambodia. Moreover, since there is no party that could even touch the tail of the CCP and no neutral national institutions to organize and oversee the elections, the 2023 general election would just be little more than a show, leaving the political landscape in a state of limbo and turmoil. However, if the government and existing minor parties genuinely seek to improve the situation, then anything is possible. Together, they can compete in solidarity and stop criticizing each other, carrying out their jobs to benefit the Cambodian people, as is their responsibility, rather than serving their own interests. Cambodia's democracy may be at a crucial turning point - free and fair elections are possible and the next generation would be proud to follow their legacy.   

Opinion: Paris Peace Accord Should Move Past Controversy After 30 Years

politik Oct 23, 2021

Written by: Han Noy, a 2rd-year student majoring in International Relations at Paññāsāstra University of Cambodia. Edited by: Sao Phal Niseiy, Editor-in-Chief at The Cambodianess and Deputy Editor-in-Chief at Thmey Thmey News Photo Credit: (AFP PHOTO/ERIC FEFERBERG) October 2021 marks 30 years since the signing of the Paris Peace Agreement, the first multilateral peace deal accomplished following the end of the Cold War. The agreement aimed at ending the decade-long civil war in Cambodia, paving the way for the United Nations to administer the country temporarily through a peacekeeping mission to disarm the conflicting parties and ensure the repatriation of the refugees. In addition, it also provided a legal foundation for the country to organize a free and fair election while enabling it to move toward multi-party democracy, in which those in power are held accountable for upholding and defending human rights.   Thanks to the 1991 Paris Agreement, Cambodia remains at peace with stability and harmony, and with these, it can achieve rapid development. However, even on its 30th birthday, the view toward the agreement has continued to be controversial among politicians and civil society groups. The government side has always claimed that the agreements were irrelevant as the major points of it had been incorporated into the constitution. As seen, the government even removed Paris Peace Agreement Day from the list of the public holidays.  On the other hand, the opposition parties and civil society groups generally argue that it has been still binding upon all signatories including the Kingdom itself as it has not informed all stakeholders of its official decision to annul the agreement.  As a young Cambodian, who was born years after the creation of this agreement, I am disappointed to witness that contemporary Cambodia continues to suffer from endless disagreement and misunderstanding of the 1991 agreement, which, of course, lead to more tensions, discrepancies, and even conflicts among people with different political tendencies.  I think what people should understand here is that the contested historical narrative does not serve the purpose of national development, prosperity, and peace. Instead, by not walking away from this obsolete narrative and myth, what we will achieve is only creating a more polarized and divisive society because we choose conflict over solidarity, tensions over co-existence, and isolation over cooperation. It demonstrates that whether to claim this agreement is dead or not, will lead to nowhere. Therefore, our political leaders and other stakeholders should learn to move beyond this never-ending disagreement. To me, we all must accept the fact that the agreement provided our country with political settlement to end over two decades of armed conflicts. It, more importantly, allowed us to bring forward national reconciliation as well as pursue liberal democracy and human rights. Without this historic event, our country would not have been in harmony as it is right now.  In addition, I also want to accentuate that the Paris Peace Agreement Day should once again be commemorated and remembered. It also should be regarded as the day that Cambodia got out of the political quagmire, and intimately found the way to perpetual peace. By saying this, I believe it is more than possible that each of us can live up to the spirit of both the 1991 Paris Agreement and the 1993 Constitution as they are the founding documents of modern Cambodia. But speaking of the acknowledgment, what I think remains a challenge is whether all political elites, especially those in the ruling party are willing to respect and put into practice the principles stipulated in the Paris Agreement and the Constitution or not.  Moreover, the spirit of honoring the extraordinary day should be cherished, not undermined. It means all Cambodians should be free to commemorate the day without any disturbance or prevention and any efforts to politicize this event should be ended.  More importantly, this historic day should be the day on which our political elites reflect on whether they have already done enough to comply with these documents fully. If they have not, they have both legal and moral obligations to push themself harder to adjust and correct their course of actions. It can manifest their genuine conscience and intention to place national interests at the heart of their positions while trying to avoid the pursuit of their vengeance and political ambition.  In the meantime, I still see the importance of them reinventing their traditional political culture as the current one is already old-fashioned and doesn’t serve the benefits of the people. As we all could see, "instead of working for a better future for Cambodians, politicians of both sides spend their time insulting, mocking, insinuating, accusing, framing, and labeling one another almost for the sake of provocation alone.” Unfortunately, this sort of political culture does not either safeguard or drive development and prosperity, but only leads to destruction, polarization, and reduction. If we continue to be split by different political narratives of the same event, our dream of transforming and achieving inclusive and sustainable growth will just be at stake.  For our compatriots, we all also have a responsibility to uphold the principle of unity and keep in mind that “unity is strength while division is weakness.” History has already revealed that the divisions among us only resulted in power decline and territorial losses.   As we could see these appalling consequences, why can't we just find a way to work together to make our country strong again? Our politicians can do a lot more by dedicating their time and effort to finding solutions to address pressing social challenges, such as rampant corruption, land grabbing, human rights violations as well as environmental degradation, and illegal immigration?  All in all, the spirit of the Paris Agreement should be revived and commemorated, and the documents are still relevant and significant for modern Cambodia. The multiple elucidations perceived by politicians regarding the Paris Peace Accord Day should not continue to be the source of hostilities, political confrontation, and tension within Cambodian society. It rather should be the day that we have “another chance to live, unite, and work together to achieve the Cambodian dream.”  Also, the debate on whether the agreement is invalid or not brings us nowhere. Thus, all stakeholders need to rethink and seek common ground to address socio-economic issues facing contemporary Cambodia. We should not let the past haunt our future; we need to take our past lessons thoughtfully and seek constructive and innovative means to map out and plan for the future. The fate of our country indeed lies in the hands of all Cambodian citizens; it is, therefore, high time for us to be committed to building true national unity, supporting each other, and working together to make Cambodia great again.  Politikoffee accepts no responsibility for facts presented and views expressed. Responsibility rests solely with theindividual authors.                    

Politik

រដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិលត្រូវបន្ថយគន្លាតនិងសហការគ្នាដើម្បីជាតិនិងពលរដ្ឋ

កម្ពុជាដល់ពេលបញ្ឈប់ការផ្សព្វផ្សាយគ្រឿងស្រវឹងនៅទីសាធារណៈ

បង្កើនការអប់រំប្រកបដោយសុខុមាលភាពសម្រាប់សិស្សកម្រិតបឋមសិក្សា

តើការងារប្រកបរបរផ្លូវភេទជាមុខរបរខុសច្បាប់ឬយ៉ាងណា?

ហេតុអ្វីនវានុវត្តន៍នៅកម្ពុជាមានកម្រិតតិច

ការបញ្ជ្រាបការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដឹកជញ្ចូនសាធារណៈនៅកម្ពុជា

សត្តឃាតនិងអាជីវកម្មសាច់សុខននៅប្រទេសកម្ពុជា

តើកម្ពុជាគួរបារម្ភខ្លាំងពីការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះEBAដែរឬទេ?

កម្ពុជាគួរពន្យាពេលចាកចេញពីក្រុមប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៧

Cambodia’s Foreign Policy in the Regional Politics

Why Should We Normalize Political Discussion?

Cambodia Needs a New Political Culture. So, What Should It Be?

The Promised Land of Democracy: Cambodia’s Need to Realise Free and Fair Elections

Opinion: Paris Peace Accord Should Move Past Controversy After 30 Years

Most Read

What should be the proper ways for Cambodian monks to participate in politics?

Should Cambodia Consider Term Limits for Its Prime Ministers?

Myanmar Crisis to Pose Challenges for Cambodia’s ASEAN Chairmanship 2022

Categories

Company

Social Media